پس موسى عليه السلام سبب اقرب مشهود خود را در وقت ملاقاتش با شعيب متذكر شد . آن سبب قريب كه اين صفت را دارد مانند صورت جسم است براى بشر . ( از آن حيث كه سبب اقرب اولا مشهود است ) و حب نجات در سبب اقرب يعنى خوف تضمين شده است . آن چنان كه جسد روح مدبّر خودش را متضمن است و انبيا صلوات الله عليهم را لسان ظاهر است كه با آن لسان ظاهر با عموم اهل خطاب تكلم مىكنند و اعتمادشان بر فهم سامع عالم است . پس رسل عليهم السلام در هنگام اظهار احكام در صور كلاميه مثلا ، اعتبار نمىكنند مگر عامه را زيرا به مرتبهء اهل فهم عالمند . چنانكه رسول الله ( ص ) بر اين مرتبه در عطايا تنبيه نموده فرمود : من عطا مىكنم مرد را و حال اينكه غير او پيش من محبوبتر از اوست . از ترس آن كه مبادا خداوند او را در آتش اندازد .
اين گفتار شيخ كانّ دفع دخل مقدرى است كه اگر كسى بگويد ظاهر گفتار موسى عليه السلام مطابق منطوق تنزيل خوف است و اگر علت ، خوف نباشد لازم آيد كه واقع بر خلاف منطوق تنزيل باشد . در جواب گفت كه انبيا را زبان ظاهرى است كه به صورت عموم خطاب است و زبان آنان به اعتماد بر فهم سامع عالم متضمن دقايق و حقايقى است و در آن حديث كه فرمود : انى لأعطى الرجل و غيره احبّ إليّ منه ، إلخ شيخ در اين بحث وارد مىشود كه انبيا در مقام خطاب با مردم معانى را در لباسى تنزل دادند تا كسانى كه به فهم نازل هستند از آن عبارت چيزى ادراك كنند .
به تعبير قيصرى در فصوص گذشته كلمات انبيا سفره اى است كه هيچ كس از كنار اين سفره بىبهره بر نمىخيزد . مثلا نگاه كردن به نوشتهء قرآن ثواب است و خواندن آن ثواب و گوش كردن به آن ثواب و هر گاه كسى در اين امور به نيابت از كسى ببيند و بشنود و بخواند دو نحوه ثواب مىبرد . چنين در خاطر دارم كه روايتي است كه اگر كسى براى ديگرى نماز مىخواند نه ثواب آن براى نايب است ، يعنى مصلى و يك ثواب براى منوب عنه . به اين ملاك و مناط در امور ياد شده هم تسريهء ثواب مذكور براى طرفين يعنى نايب و منوب هست ، و نيز آن كس كه در قرآن تدبر مىكند او را ثوابى است و همچنين مقامات سير در بطون قرآن و بردن ثواب كه هر كسى به اندازهء قابليت خود از آن مأدبه و مائدهء الهيه اعنى قرآن بهره مىگيرد . آن كه زبان فهم است مىداند كه كلمات انبيا همه رمز است . چنانكه بدين دقيقه أرسطو در كلماتش و شيخ در شفا و بخصوص

560