زيرا تكرار در تجلى نيست .
فكنّى عن هذا في حقّ موسى بتحريم المراضع : فأمه على الحقيقة من أرضعته لا من ولدته .
پس خداوند از اين معنى كنايه فرمود كه مراضع را بر او حرام گردانديم . ( يعنى او را شريعتي و علم شريعتي داديم ) . چه مادر حقيقى كسى است كه او را شير مىدهد - يعنى غذاى انسانى و روحانى - نه كسى كه او را زاييده است .
اينكه فرمود صورت نسخ است ، زيرا در نفس الامر مطابق خلق جديد حكم پياده مىشود و تكرار در تجلى نيست . اين مطلب بايد به حسب ظواهر آيات و روايات ، چنين باشد . چه اينكه كلمات مفرده محلَّى به ألف و لام در زبان عرب براى استغراق جنس و استيعاب جنس و توفّي و استيفاى جنس است . مثلا الحمد لله مفادش اين است كه ذات حمد و جنس حمد و حقيقت حمد بدون خروج يك فرد آن ، مر ذات خداى سبحان را است . همچنين « العلم عند الله و قس ما لم يقل » . غرض اينكه قرآن كريم فرمود :
* ( إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ الله الإِسْلامُ ) * ( آل عمران : 19 ) كه دين و اسلام معرف به ألف و لامند .
پس تمام انبيا جز اسلام نگفته‌اند و نياوردند كه دين خدا فقط اسلام است . و لو اينكه به حسب درجات ، تفاوت رتبه داشته باشند . مثلا يك پيغمبر بگويد دزدى نكنيد و پيغمبر ديگر بگويد نيت دزدى هم نكنيد . چنانكه در انجيلى كه در دست است شبيه اين گونه بيانات را دارد كه گفتند چنان نكنيد و من - عيسى - آمدم كه در تكميل گفتار او بگويم اين چنين هم نكنيد و اين معنى را هم شيخ در جاى ديگر فصوص فرموده بود و روى مبانى حكمت متعاليه سفراى الهى مبين حقايق اسماءاند و اسماء تكويني الهى را در نظام هستى به حسب نفس الامر يك حكم است . لذا در روايات ائمه ما عليهم السلام آمده است كه محرمات الهى هميشه حرام بودند . مثلا سرقت ، شرب خمر ، سفاح ، نكاح محارم ، كذب و اشباه و نظاير آنها و نيز قرآن كريم فرمود : * ( ما نَنْسَخْ من آيَةٍ أَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها ) * ( بقره : 106 ) چون خير آن يعنى بهتر از آن و مثل آن ، نسخ به معنى رفع كل نيست و الا خير آن و مثل آن چه معنى دارد . مثلا چنانكه احكام شريعت ما براى انسان مطابق احوال و اوقاتش متفاوت است . چنانكه اگر آب نداشت و تيمم كرد اين تيمم مبيح است آن چه را كه وضو مبيح بود . چنانكه مرحوم محقق در شرايع مىفرمايد : « التيمّم يستبيح ما يستبيحه المتطهر بالماء » . و لكن به محض رفع ضرورت آن

549