إسم الكتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 689)

يعنى وارثان نبى و رسول را چنانكه قرآن كريم فرموده است : * ( قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ الله فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ الله وَيَغْفِرْ لَكُمْ ) * ( آل عمران : 31 ) .
فدعا الى إله يصمد إليه و يعلم من حيث الجملة ، و لا يشهد و * ( لا تُدْرِكُه الأَبْصارُ ) * .
بل * ( هُوَ يُدْرِكُ الأَبْصارَ ) * للطفه و سريانه في أعيان الأشياء .
فلا تدركه الأبصار كما أنّها لا تدرك أرواحها المدبّرة أشباحها و صورها الظاهرة * ( وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ ) * .
پس رسول به سوى اله صمد دعوت نمود و من حيث المجموع و الإجمال مىداند ( كه او خالق ما سواست و ذو الجلال و الإكرام است ) و شاهد ذات او نيست و * ( لا تُدْرِكُه الأَبْصارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الأَبْصارَ ) * ( انعام : 103 ) .
اينكه گفت به وجه اجمال معلوم است و مشهود نيست يكى از لطايف و دقايق معنى اين است كه مشهود هر كس باشد ابهت غايب را در عزت و عظمت ندارد .
او كه مدرك أبصار است و مدرك أبصار نيست ، از اين روست كه لطيف است و سارى در اعيان أشياء است كه لطيف بودن او هم علت ادراك او أبصار است و هم علت عدم ادراك أبصار مر او را .
پس أبصار او را درك نمىكنند ، چنانكه مدرك أرواح مدبرهء أشباح و مدبرهء صور ظاهره أشباح نمىباشد ( چون كه أرواح مدبره لطيفند و أبصار مادى آنها را ادراك نمىكنند ) . پس خداوند لطيف است ( از اينكه به بصاير و أبصار ادراك شود ) . و خبير است . ( بر ضماير و اسرار چون كه لطيف است ) * ( أَ لا يَعْلَمُ من خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ ) * ( ملك : 14 ) .
و الخبرة ذوق ، و الذوق تجلّ ، و التجلَّي في الصور . فلا بد منها و لا بد منه فلا بد ان يعبده من رآه بهواه ان فهمت * ( وَعَلَى الله قَصْدُ السَّبِيلِ ) * .
و خبره ذوق [1] است و ذوق ، تجلى است و تجلى در صور است . پس ناچار بايد صورى باشد كه حق در آنها تجلى كند و ناچار بايد حقى باشد كه به آن صور متجلى باشد ، پس ناچار هر كس كه حق را در آن صور و مظاهر مىبيند ( به حكم سريان محبت

[1] در اين كتاب كلمهء ذوق در چندين مورد به كار برده شد و علامهء قيصرى در فص هودى ( ص 245 ) تفسير فرمود كه مراد از ذوق ، آن چيزى است كه عالم بر سبيل وجدان و كشف مىيابد نه به برهان و كسب ، و نه به طريق أخذ به ايمان و تقليد .

524