حلَّي قوم ساختى ( و اله مطلق را كه اله عالميان است ترك گفتى ) تا به سبب اموالشان دلهايشان را گرفتى . چه اينكه عيسى به بنى اسرائيل مىگويد : اى بنى اسرائيل قلب هر انسان آن جاست كه مال او در آن جاست . پس اموالتان را در آسمان قرار دهيد تا دلهاى شما در آسمان باشد . ( مراد از اموال سماوى علوم و معارف و اعمال صالحه است كه كاسب تجليات الهيه و سعادت ابديه مىباشد ) . و مال ، مال ناميده نشد مگر بدين جهت كه دلها با لذات به سوى آن ميل مىكند و او را مىپرستد . پس مال مقصود اعظم معظم در دلهاست ، چه اينكه دلها ( براى ميل به مقاصد و تحصيل حوايج ) افتقار به مال دارد .
و ليس للصور بقاء . فلا بد من ذهاب صورة العجل لو لم يستعجل موسى بحرقه . فغلبت عليه الغيرة فحرقه ثم نسف رماد تلك الصورة في اليمّ نسفا و قال له * ( انْظُرْ إِلى إِلهِكَ ) * فسمّاه إلها بطريق التنبيه للتعليم ، لما علم أنّه بعض المجالي الإلهية .
* ( لَنُحَرِّقَنَّه ) * فإنّ حيوانية الإنسان لها التصرف في حيوانية الحيوان لكون الله سخرها للإنسان ، و لا سيما و أصله ليس من حيوان ، فكان أعظم في التسخير لأن غير الحيوان ما له إرادة بل هو بحكم من يتصرف فيه من غير إبائه .
صور را بقا نيست پس ناچار ، صورت عجل از بين مىرفت ، اگر موسى به سوزاندن آن شتاب نمىكرد ، پس غيرت بر او غلبه كرد و عجل را سوزاند و خاكستر آن صورت را در دريا ريخت و به سامرى گفت به اله خود نظر كن ( يعنى بنگر كه الهت چه شد ) و او را اله ناميد به طريق تنبيه براى تعليم از آن رو كه مىدانست عجل يكى از مجالى الهيت است .
به سامرى گفت به الهت بنگر كه او را مىسوزانم و خاكسترش را به دريا مىريزم چه اينكه حيوانيت انسان قدرت بر تصرف در حيوانيت حيوان دارد ، چون خداوند حيوان را مسخر انسان قرار داد . بخصوص كه اصل عجل حيوان نبود ، لذا در قبول تسخير اعظم بود ، زيرا غير حيوان را اراده نيست بلكه به حكم كسى است كه در او تصرف مىكند بدون هيچ گونه ابا و امتناعى .
و أما الحيوان فهو ذو ارادة و غرض ، فقد يقع منه الإباءة في بعض التصريف ، فإن كان فيه قوة إظهار ذلك الإباء ظهر منه الجموح لما يريده منه الإنسان ، و إن لم يكن له هذه القوة أو يصادف غرض الحيوان انقاد مذلَّلا لما يريده منه .
اما حيوان ، چون صاحب اراده و غرض است ، گاهى از او ابا و امتناع در بعضى از

515