responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) نویسنده : حسن حسن زاده آملى    جلد : 1  صفحه : 493


ايجاب مىكند كه وصف عليت را براى علت معلول آورده باشد كه اگر معلول نباشد ذات علت متصف به عليت نخواهد بود . ولى با تحرز از اين تضايف ذات علت سابق و مقدم بر ذات معلول است و همچنين است حكم در جميع متضايفين . مثلا در اب و ابن ، ذات اب متصف به وصف ابوت از ناحيه ابن شده است كه ابن در حكم معلول اب است ولى با قطع نظر از تضايف يعنى تحرز از اين معنى ذات أب بر ذات ابن مقدم است .
و غايته في ذلك أن يقول إذا رأى الأمر على خلاف ما أعطاه الدليل النظري إن العين بعد أن ثبت أنها واحدة في هذا الكثير ، فمن حيث هي علَّة في صورة من هذه الصور لمعلول ما ، فلا تكون معلولة لمعلولها ، في حال كونها علَّة .
بل ينتقل الحكم بانتقالها في الصور ، فتكون معلولة لمعلولها ، فيصير معلولها علَّة لها .
هذا غايته إذا كان قد رأى الأمر على ما هو عليه ، و لم يقف مع نظره الفكري .
غايت حكم عقل در اينكه كشف بدان حاكم است اين است كه چون عقل اين امر را خلاف حكم دليل نظرى مشاهده كرد بگويد ثابت شده است كه عين ( يعنى حقيقت ذات خارج ) در اين كثير واحد است . پس از آن حيث كه اين عين واحدة در صورتى از اين صور براى معلولى علت است ، پس اين عين واحدة معلول براى معلول خود نمىشود در حالى كه علت است .
در رد اين غايت حكم عقلى بايد گفت :
بلكه حكم به علت و معلوليت به سبب انتقال اين عين واحد در صور منتقل مىشود .
بنا بر اين عين واحد معلول معلول خود است . پس معلول او علت اوست . اين غايت حكم عقل است چون امر را بر آن چه كه هست بنگرد ( كه وحدت عين و كثرت صور است ) و در فكر نظرى خود كه مؤدى به اين معنى نباشد نايستاده باشد .
خلاصهء سخن اينكه در عقل نظرى شيء واحد يعنى عين ذات خارجى در صورتى كه علت است معلول نمىشود . ولى در اين نظر فوق حكم عقلى كه حكم كشف و شهود است اين است كه ذات ، مجمع أضداد و متصف به ضدين و جامع نقيضين است . مثل اينكه انسان عنصرى را مجمع أضداد مىبيند كه هم طبيعت است و هم روح مجرد ، پس متصف به ضدين و جامع نقيضين است و اين معنى را مرآت قرار بدهيم در اتصاف ذات بارى به اوصاف متضاده كه هم علت است و هم معلول .
و إذا كان الأمر في العلَّيّة بهذه المثابة ، فما ظنّك باتساع النظر العقلي في غير هذا

493

نام کتاب : ممد الهمم در شرح فصوص الحكم ( فارسي ) نویسنده : حسن حسن زاده آملى    جلد : 1  صفحه : 493
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست