كه ارادهء حق تعالى و كل يوم در شأن بودن هوست و هو متضمن جميع اسماء و صفات است كه * ( لَه الْخَلْقُ وَالأَمْرُ ) * . بنا بر اين اعتدال وقوع پذير نيست كه هيچ شيء در دو آن قرار ندارد تا او را به لحاظ تجمع اجزايش اعتدال باشد .
بدان كه كون و طبيعت و حركت را هم حكيم قائل است و هم عارف . امّا كون در اصطلاح حكيم عالم طبيعت است و در اصطلاح عارف ما سوى الله و طبيعت در اصطلاح حكيم عالم طبيعت است و به اصطلاح عارف صادر نخستين و حركت ، در اصطلاح مشاء در جوهر جارى نيست و حركت جوهرى كه در حكمت متعاليه مبرهن است كأنّ شعبه اى از تجدد امثال است كه عارف در عالم امر و خلق قائل است . پس آن چه كه حكيم مىگويد جدولى از كلى است كه عارف بدان قائل است .
و قد ورد في العلم الإلهي النبويّ اتصاف الحقّ بالرضا و الغضب ، و بالصفات و الرضا مزيل للغضب ، و الغضب مزيل للرضا عن المرضي عنه و الاعتدال أن يتساوى الرضا و الغضب فما غضب الغاضب على من غضب عليه و هو عنه راض ، فقد اتصف بأحد الحكمين في حقّه و هو ميل و ما رضي الراضي عمّن رضي عنه و هو غاضب عليه ، فقد اتصف بأحد الحكمين في حقّه و هو ميل .
در زبان معصوم كه تعبير به علم الهى نبوى شد حق تعالى به رضا و غضب و به صفات متقابله متصف شده است و رضا ، مزيل غضب از مغضوب . عليه است و غضب ، مزيل رضا از مرضى عنه و اعتدال اين است كه رضا و غضب متساوى باشند . پس غاضب غضب نمىكند بر كسى كه بر او غضب كرده در حالى كه از او راضى است پس به يكى از دو حكم متصف شده و اين ميل است ، و راضى نشده است حق تعالى از كسى كه از او راضى است در حالى كه بر او غضب دارد پس متصف شده است در حق مرضى عنه به يك حكم كه آن رضاست و اين ميل است .
خلاصه اينكه حق تعالى بر آن كسى كه از او راضى است غاضب نيست و بر آن كه غاضب است راضى نيست . آن جا كه رضاست ميل از غضب است و آن جا كه غضب است ميل از رضاست ، پس اعتدال رضا و غضب ، تحقق نمىيابد زيرا اعتدال ، بودن هر دو يعنى رضا و غضب على التساوي است و حال آن كه دانستى چنين نيست .
و إنّما قلنا هذا من أجل من يرى أن أهل النار لا يزال غضب الله عليهم دائما أبدا في زعمه ، فما لهم حكم الرضا من الله ، فصحّ المقصود .

441