توهم است نه مفروض واقعى . تمام حيوانات عالم طبيعت خاكشان بر آبشان و آبشان بر هوايشان و هوايشان بر آتششان غلبه دارد و از تفاعل و كسر و انكسار خواص يك يك آنان با يك ديگر ، بر اثر امتزاج ، مزاجى حاصل مىشود و مطابق عنصرى كه غلبه دارد در داشتن « أين » كه مكان اوست محكوم است . اين اعتدالى است كه در كتب فلسفى عنوان مىگردد و بديهى است كه اعتدال در مركبات اين چنين با اجتماع همهء اجزاى آن مركب است . همچون معجونات و عقاقير و اقراص كه در كتب طب از آنها نام برده شده است و بديهى است كه اگر أجزأ همه يك جا جمع نبوده باشند حصول اعتدال مزاج حاصل از امتزاج و فعل و انفعال آن أجزأ صورت نپذيرد . بنا بر اين چون به حكم محكم تجدد امثال كه در مجموعهء كون سارى است و حركت جوهرى شعبه اى از آن است - كه فقط در عالم طبيعت جارى است - هيچ ذره اى را در يك آن ، قرار نيست و همه در تصرم و تجددند و تجلى الهى تكرار نمىشود . چه تكرار در تجلى موجب ضعف و ضيق آثار وجودى متجلى است و تعالى الله عن ذلك و چون حافظ صور ، هيأت هر كلمه را با سريان تجدد تا و پود هويت وجودى حفظ مىكند لذا تجدد امثال فرمودند كه حكايت از جلدى و فرزى و چابك دستى نقاش چيره دست دارد . بدان نحو كه در وجيزهء تجدد امثال بيان كرده‌ايم .
< شعر > شد مبدل آب اين جو چند بار عكس ماه و عكس اختر برقرار < / شعر > برقرار بودن عكس ماه و اختران به ظاهر نظر ناظر است . زيرا آب جوى كه دم به دم مبدل مىشود عكس ماه و عكس اختر نيز در تبديل و تغيير است . جز اينكه از تيزى صنع صانع ، صورتها محفوظ است .
< شعر > هر نفس نو مىشود دنيا و ما بىخبر از نو شدن اندر بقا آن ز تيزى مستمر شكل آمده است چون شرر كش تيز جنبانى به دست شاخ آتش را چو جنبانى به ساز در نظر آتش نمايد پس دراز عمر همچون جوى نو نو مىرسد مستمرى مىنمايد در جسد اين درازى مدت از تيزى صنع مىنمايد سرعت انگيزى صنع < / شعر > و چون جهان ، جهان است يعنى هر آن در جهش و جهنده است و جمع بين وجود و عدم صورت پذير نيست : هيچ گاه اعتدال در موجودى صورت پذير نيست . چه دانستى كه تكوين ، ميل و اعراض از گذشته به اثبات و تحقق ديگرى است . پس با وجود ميل

440