به تبعيت ) .
ترجيع الجبال به مثل مانند صداست كه اصل ، آن كس است كه حرف از اوست و صوت او به كوه مثلا مىخورد و دو باره به خود شخص مصوت رجوع مىكند ، از اين جهت ترجيع را تسبيح جبال با داوود تعبير كرد و داوود را اصل قرار داد و چون داوود ، اصل است و جبال به تبع او تسبيح مىكنند ، عمل جبال كه تسبيح است براى داوود هم مىباشد . ظاهرا از اين رو كه داوود قلب عالم امكان است و جبال و طير و غيرهما به منزلهء اعضا و جوارح او چنانكه قلب انسان كه ذاكر باشد و اعضا و جوارحش مطابق ذكر و حضورش ، در كار باشند تابع قلبند و اصل قلب است . چنانكه قيصرى در شرح نيز بدين معنا اشارتى دارد . شيرينتر از موضوع اصل و فرع و صدا و ندا اين سخن عارف رومى است :
< شعر > ما چو كوهيم و صدا در ما ز توست ما چو ناييم و نوا در ما ز توست < / شعر > و أعطاه القوة و نعته بها ، و أعطاه الحكمة و فصل الخطاب .
خداوند به او قوت داد و او را به آن قوت نعت فرمود و به او حكمت و فصل خطاب داد .
فصل خطاب به دو معنى است : يكى اينكه كسى در هر موضوع و فن رأيى كه مىدهد و حكمى كه مىكند خطاب او فصل است . يعنى حرف بريده و تمام است نه مجمل و مبهم كه چنين خطاب فصل بايد از آدمى دانا و دور انديش و نيك آگاه و باريك بين بوده باشد . معناى دوم اينكه ، صاحب فصل خطاب آن كسى است كه حاجب و حاجز بين خلق و خداست . به اصطلاح واسطهء فيض است و اين چنين كس حجاب است بين خدا و خلق . اما حجابى كه عين ارتباط ميان خلق و خداست . در قرآن كريم فرمود : * ( ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَه الله إِلَّا وَحْياً أَوْ من وَراءِ حِجابٍ ) * ( شورى : 51 ) كه وحيا خود سفير يعنى حجاب مىباشد و وراى حجاب ، غير آن سفير كه از وراى او حرف خدا را مىشنود .
ثم المنّة الكبرى و المكانة الزلفى الَّتي خصّه الله بها التنصيص على خلافته ، و لم يفعل ذلك مع أحد من أبناء جنسه و إن كان فيهم خلفاء فقال * ( يا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناكَ خَلِيفَةً في الأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلا تَتَّبِعِ الْهَوى ) * . أي ما يخطر لك في حكمك من غير وحي منّي * ( فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ الله ) * أي عن الطريق الذي أوحي بها إلى رسلي .
سپس منت كبراى الهى و مكانت زلفى كه خداوند داوود را بدان اختصاص داد اين

406