اگر اجابت را در اولين سؤال خود مىشنيد ، تكرار نمىكرد . پس حق تعالى فصول ( بند بند ) چيزهايى را كه عباد بدان چيزها مستوجب عذابند به پيغمبر عرض مىنمود ، عرض مفصّل و متعاقبا پيغمبر در هر عرض عرض ، و عين عين به حق مىگفت : * ( إِنْ تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبادُكَ وَإِنْ تَغْفِرْ لَهُمْ فَإِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ) * پس اگر پيغمبر در آن عرض چيزى را مىديد كه موجب تقديم حق و ايثار جنابش ( يا ايثار اجابتش ) بود .
يعنى پيغمبر مىدانست كه در آن عرض خداوند ارادهء عفو و مغفرتشان را ندارد و قهر و انتقام را مىخواهد دعا عليه شان مىكرد . يعنى نفرين ، نه له شان . زيرا انبيا به ارادهء حق واقفند . پس حق تعالى براى پيغمبر عرض ننمود و سان نداد ، مگر آن چه را كه استحقاق دارند و اين آيه از تسليم در برابر حق و تعريض به عفوش افاده مىنمايد .
و قد ورد أنّ الحقّ إذا أحبّ صوت عبده في دعائه إياه أخّر الاجابة عنه حتّى يتكرر ذلك منه حبّا فيه لا إعراضا عنه ، و لذلك جاء بالاسم الحكيم و الحكيم هو الذي يضع الأشياء مواضعها و لا يعدل بها عما تقتضيه و تطلبه حقائقها بصفاتها . فالحكيم هو العليم بالترتيب . فكان - ص - بترداده هذه الآية على علم عظيم من الله تعالى فمن تلا هذه الآية فهكذا يتلو ، و الَّا فالسكوت أولى به .
و در خبر وارد شده است كه چون خداوند صوت عبدى را در هنگامى كه او را مىخواند دوست داشته باشد ، اجابت او را به تأخير مىاندازد ، تا اينكه آن دعا را تكرار كند . اين تأخير به عنوان اعراض نيست ، بلكه به لحاظ حب در آن خواندن است . از اين جهت اسم حكيم را آورده است . چه حكيم كسى است كه أشياء را در مواضعشان مىنهد و از آن چه كه حقايق أشياء با صفاتشان اقتضا مىكند عدول نمىنمايد . پس حكيم همان عليم به ترتيب است . پس پيغمبر ( ص ) به تردادش يعنى تكرارش اين آيه را بر علم عظيمى از جانب حق تعالى است و هر كس مىخواهد اين آيه را تلاوت كند اين چنين تلاوت كند و الَّا فالسكوت اولى است .
إذا وفّق الله عبدا الى النطق بأمر ما فما وفّقه الله إليه إلَّا و قد أراد إجابته فيه و قضاء حاجته ، فلا يستبطئ احد ما يتضمّنه ما وفّق له ، و ليثابر مثابرة رسول الله - ص - على هذه الآية في جميع أحواله حتّى يسمع بأذنه أو بسمعه كيف شئت أو كيف أسمعك الله الإجابة .
فإنّ جازاك بسؤال اللسان أسمعك بأذنك ، و إن جازاك بالمعنى أسمعك بسمعك .
و چون خداوند بنده اى را توفيق داد كه نطق به امرى كند او را به آن نطق توفيق نداد

378