غنى از عالميان است . حال اينكه ربوبيت را اين حكم نيست ( زيرا ربوبيت غنى از مربوب نيست ) . پس امر داير است ميان آن چه كه ربوبيت طلب مىكند و آن چه كه ذات استحقاق دارد ، كه غناى از عالم است . * ( فَإِنَّ الله غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ ) * و * ( الْحَمْدُ لِلَّه رَبِّ الْعالَمِينَ ) * .
الله از عالمين غنى است ولى رب وابسته به عالمين است كه عالمين مىخواهد .
و ليست الربوبية على الحقيقة و الاتصاف إلَّا عين هذه الذات .
و در حقيقت ثبوتا و اثباتا ، [1] ربوبيت نيست مگر عين اين ذات .
پس چون ذات ، از جهت احديتش كه متعالى از نسب و اضافات است غنى از عالميان است و از جهت واحديتش كه طالب نسب و مظاهر ذات است افتقار به عالميان دارد . [2] < شعر > جود محتاج است و خواهد طالبى آن چنان كه توبه خواهد تايبى < / شعر > فلمّا تعارض الأمر بحكم النسب ورد في الخبر ما وصف الحقّ به نفسه من الشفقة على عباده .
پس چون در امر ذات الهى به حكم نسب ( و أصناف صفات حقيقيه [3] و اضافات متقابله ) [4] تعارض پيش آمد ، در خبر آمده است كه خداوند نفس خويش را وصف فرمود به شفقت بر عبادش .
شفقت ، رحمت است كه عبادش را به آن رحم فرموده است و هم بدان رحم فرموده است اسمائش را ( ظاهرا اسماء عطف تفسيرى عباد است ) آن اسمائى كه عباد را طلب مىكند به اظهار آن اسماء و اظهار آن چه كه اسماء بر آن سلطنت دارند كه اعيان عالم است زيرا اعيان عالم سبب ظهور كمالات اسماء است و ربوبيت تمام نمىشود مگر به اسماء . [5] فأوّل ما نفّس عن الربوبية بنفسه المنسوب إلى الرحمن بإيجاده العالم الذي تطلبه

[1] حقيقت ، مقام ثبوت شيء و اتصاف مقام اثبات شيء است . اثبات ، دليل و راهنماست براى دست يافتن به ثبوت كه واقعيت و حقيقت شيء است .
[2] شرح فصوص قيصرى ، ص 273 ، ستون اول .
[3] صفت حقيقيه مثل حى كه طرف نمىخواهد ، صفت با اضافه مثل رازق كه مرزوق لازم دارد .
[4] اضافات متقابله مانند : اول - آخر - لطف - قهر - رحمت - نقمت .
[5] شرح فصوص قيصرى ، ص 273 ، ستون اول .

300