فرديت ثلاثة اولا در فاعل است و سپس در قابل ظهور كرده است .
خداوند تعالى فرمود * ( إِنَّما قَوْلُنا لِشَيْءٍ إِذا أَرَدْناه أَنْ نَقُولَ لَه كُنْ فَيَكُونُ ) * ( نحل : 40 ) در اين حضرت كه آيه بدان اشاره دارد سه چيز است : يكى ذات كه داراى اراده است و قول . اراده توجه بخصوص براى تكوين شيء است و در اين توجه خطاب كن به آن شيء مىشود كه اگر ذات و اراده و قول نبود آن شيء مكوّن وجود نمىيافت .
پس امر ايجاد ، به فرديت ثلاثة وابسته است كه ذات است و اراده است و قول و اين قول همهء امر و كلام اوست كه امير المؤمنين عليه السلام فرمود :
« يقول لمن أراد كونه كن فيكون لا بصوت يقرع و لا بنداء يسمع و انّما كلامه سبحانه فعل منه أنشأه و مثّله . » [1] ثم ظهرت الفردية الثلاثية أيضا في ذلك الشيء ، و بها من جهته صحّ تكوينه و اتصافه بالوجود ، و هي شيئيته و سماعه و امتثاله أمر مكونه بالإيجاد . فقابل ثلاثة بثلاثة : ذاته الثابتة في حال عدمها في موازنة ذات موجدها ، و سماعه في موازنة إرادة موجده ، و قبوله بالامتثال لما امره به من التكوين في مقابلة قوله * ( كُنْ ) * ، فكان هو .
اما فرديت ثلاثة كه در قابل يعنى شيء مكوّن تحقق يافت كه بدان فرديت ، تكوين او يعنى مكون شدن او به وقوع پيوست و متصف به وجود شد كه يكى شيئيت اوست [2] و ديگر سماع اوست و ديگر امتثال امر مكون اوست كه ايجاد را پذيرفت . پس در شيء مكون سه چيز با سه چيز در مكون كه ذات خداوند است برابرى كرده است . ذات مكوّن كه در حال عدمش ( يعنى عدم به حسب عين كه خارج است ، در علم ذات بارى ) ثابت است ، با ذات موجدش موازنه و مقابله كرده است و سماع او با ارادهء موجدش و قبول او با امر موجدش . [3] فنسب التكوين إليه فلو لا أنّه من - قوته التكوين من نفسه عند هذا القول ما تكوّن .

[1] نهج البلاغه خطبهء 186 .
[2] شيئيت او از جانب مكوّن يا متكوّن 2 ) سماع او 3 ) اطاعت او موضوع / محمول / نتيجه / يا / صغرى / كبرى / نتيجه دهش / پذيرش / پيدايش / يا / فاعل / قابل / نتيجه نكاح سارى در موجودات ، مانند : پدر / مادر / فرزند
[3] تثليث در تكوين : 1 ) ذات بارى از جانب مكوّن : 2 ) اراده بارى 3 ) امر ( قول يا فعل ) بارى .

289