نمىدانند اين فواحش يعنى موجودات ظاهر ، حقند در صورت خلق متوهم و آن وجوداتى كه باطنند ، فحشند يعنى فاحشند يعنى ظاهرند براى آن كه باطن براى آنها فاحش است يعنى ظاهر است و چون خداى متعال فواحش را تحريم كرد يعنى مانع شد حقيقت آن چه ما گفتيم شناخته شود و آن حقيقت اين است كه الله سبحانه از جهت حقيقت ، عين اشيا است ، پس آن حقيقت را به غيرت خود بپوشانيد و اين غيرت ، تويى كه غيرت مأخوذ از غير است .
چون انانيتها حجابند زيرا انانيت تو مغاير با حق سبحانه است و پوشيده است حقيقت حق تعالى به انانيت تو . اين معنايى است دربارهء غيرت كه شيخ در آن متفرد است از آن روى كه غيرت را غير دانسته است .
فالغير يقول ، السّمع سمع زيد ، و العارف يقول السّمع عين الحقّ ، و هكذا ما بقي من القوى و الأعضاء . فما كلّ أحد عرف الحقّ فتفاضل الناس و تميّزت المراتب فبان الفاضل و المفضول .
و اعلم أنّه لمّا أطلعني الحقّ و أشهدني أعيان رسله عليهم السلام و أنبيائه كلَّهم البشريين من آدم الى محمد - ص - أجمعين في مشهد أقمت فيه بقرطبة سنة ست و ثمانين و خمسمائة ، ما كلَّمني أحد من تلك الطائفة إلَّا هود عليه السلام فإنّه أخبرني بسبب جمعيتهم ، و رأيته رجلا ضخما في الرجال حسن الصورة لطيف المحاورة عارفا بالأمور كاشفا لها ، و دليلي على كشفه لها قوله : * ( ما من دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها إِنَّ رَبِّي عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ ) * . و أي بشارة للخلق أعظم من هذه ؟
غير مىگويد : سمع ، سمع زيد است . عارف مىگويد سمع عين حق است و همچنين در ديگر قوا و اعضا . پس هر كسى حق را نمىشناسد . پس در اين معرفت مردم از يك ديگر تفاضل پيدا كردند و مراتب از يك ديگر متميز شدند .
بدان كه چون حق تعالى مرا اطلاع داد و اعيان رسلش و انبيايش از رسل و انبياء بشرى [1] را از آدم تا محمد صلوات الله عليهم أجمعين در مشهدى كه در قرطبه بودم در

[1] قيصرى گويد : اينكه رسل و انبيا را قيد به بشرى كرده براى اين است كه انبيا از انواع ديگر موجودات خارج شوند زيرا هر نوعى از انواع در نزدشان نبيّى و پيغمبرى است كه واسطه بين آن نوع و بين حق است چنانكه خداوند سبحان به اين معنى آگاهى داد كه فرمود : * ( وَما مِنْ دَابَّةٍ فِي الأَرْضِ وَلا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْه إِلَّا أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ - شرح فصوص قيصرى ، ص 253 .

270