عبد است و حق تعالى واضع احكام است . ( چون دين از جانب عبد است و آن عبارت از انقياد اوست كه انشاى دين و ايجاد آن به عبد است و انشا و ايجاد به فعل است ) پس انقياد عين فعل توست پس دين فعل توست . پس سعادت نمىيابى مگر به آن چه از توست ( يعنى از انقياد به شرع كه براى تو حاصل شده است ) .
فكما أثبت السعادة لك ما كان فعلك كذلك ما أثبت الأسماء الإلهيّة إلَّا أفعاله پس همچنان كه سعادت تو را آنى كه فعل توست اثبات كرده است . همچنين اثبات اسماء الهيه نمىكند مگر افعال حق . ( يعنى همان طور كه سعادت تو در دين توست و دين انقياد به شرع است و انقياد نفس فعل است و به انشاى فعل كمال انسانى بروز مىكند همچنين اسماء الله را كه كمالات ذاتند جز افعال او ظاهر نمىكنند يعنى با ايجاد اين افعال ، اسماء يعنى كمالات الهى بروز و ظهور مىكند كه به مقتضاى تطابق كونين « من عرف نفسه فقد عرف ربّه » .
و هي أنت و هي المحدثات .
و آن افعال كه اسماء الهى بودند تويى و حال اينكه آن اسماء يعنى افعال محدثاتند .
چون « من و تو عارض ذات وجوديم » محدث كه همان حادث مخلوق است به تعين پيدا مىشود كه كثرت پيش مىآيد و به لحاظ كثرت خلق پديد مىآيد كه چون نفى كثرات شود عينى كثرت ، اعتبار نگردد و در حقيقت كثرت هم نيست جز او نمىماند و آن وجود مطلق چون در لباسهاى كثرات خويشتن را نشان دهد بحث قديم و حادث پيش مىآيد و آن حادثها نيستند مگر همان اسماء الهى كه اسماء به اصطلاح عارف است كه عين مسمّاست و اسماء نيست مگر افعال او كه اضافهء اشراقيه با او دارند و اين اسماء ، يعنى افعال الهى ، يعنى أطوار وجودى را كه روابط محضه و تعلقات صرفه‌اند اعيان ثابته گويند . پس آن اسماء تويى يعنى آن افعال بارى تويى در حالى كه حادثى يعنى مخلوقى و از اينجا فرق بين خالق و مخلوق كه به نحوى از اعتبار است و به آن نمىرسد مگر دست او حدىّ از كمّل دانسته مىشود .
فبآثاره سمّي إلها و بآثارك سمّيت سعيدا ، فأنزلك الله تعالى منزلته إذا أقمت الدين و انقدت إلى ما شرعه لك . و سأبسط في ذلك إن شاء الله ما تقع به الفائدة بعد أن نبيّن الدّين الذي عند الخلق الذي اعتبره الله .
خداى متعال به ظهور آثارش اله ناميده مىشود و تو به آثارت سعيد ناميده مىشوى

219