اعرف إلَّا بك كما انك لا تكون إلَّا بي . فمن عرفك عرفني و أنا لا اعرف فأنت لا تعرف .
و به او خطاب مىشود كه در جنت [1] من كه حجاب من است درآ و بهشت من جز تو نيست . پس تو به ذات خود مرا مىپوشانى . پس شناخته نمىشوم مگر به تو چنانكه تو نمىباشى مگر به من . پس هر كس تو را شناخت مرا شناخت و من شناخته نمىشوم ، پس تو شناخته نمىشوى .
براى اينكه عقل و كشف قاصر از درك كنه حقيقتش مىباشد .
فإذا دخلت جنته دخلت نفسك فتعرف نفسك معرفة اخرى غير المعرفة التي عرفتها حين عرفت ربّك بمعرفتك إيّاها . فتكون صاحب معرفتين : معرفة به من حيث أنت ، و معرفة به بك من حيث هو لا من حيث أنت .
پس وقتى كه خودت را در جنت او در آوردى در خود در آمدى پس خويشتن را مىشناسى به معرفتى غير از آن معرفتى كه به نفس داشتى ، آن گاه كه ربت را شناختى به سبب معرفت نفس . پس صاحب دو معرفت مىشوى به خداى خود يكى معرفت به او سبحانه از آن جهت كه گويى ( كه اين معرفت حق تعالى است به صفات و اسمائش كه اين معرفت متوجه بر ايجاد و تكوين توست ) و معرفت دوم معرفت او سبحانه است به سبب نفس تو ، از آن جهت كه اوست كه قائم بر هر نفس است نه از آن جهت كه تويى .
قيصرى فرمايد :
بدان ، جنت در لغت عبارت است از زمينى كه در آن اشجار بسيار است به طورى كه زمين را به سايه خود مىپوشاند . در اصطلاح علماى ظاهر جنت عبارت است از مقامات منزهه و مواطن محبوبه اى از دار آخرت و آن جنت اعمال و افعال است و عارفان را غير آنها بهشتهاى ديگر است و آن جنات صفات است ، يعنى اتصاف به صفات ارباب كمال و تخلق به اخلاق ذى الجلال و اين بهشت را مراتبى است چنانكه اولى را مراتب است و عارفان را جنات ذات است كه ظهور ربّ هر يك از آنهاست و استتار آنهاست در اربابشان . اين جنات سه گانه براى عبد است با اختلاف مراتبشان و حق را نيز سه بهشت است كه مقابل آنهاست . يكى جنات اعيان ثابته كه حق تعالى

[1] جنت يعنى پوشيده ، باغ را عرب جنت گويد كه زمينى است پوشيده به درخت .

201