بدان « أيدنا الله و ايّاك » كه إبراهيم خليل عليه السلام به پسرش گفت * ( إِنِّي أَرى في الْمَنامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ ) * ( صافات : 102 ) و منام ، حضرت خيال است پس از آن نگذشت ( يعنى از حضرت خيال به در نرفت و تجاوز نكرد ) .
و به اين معنى خواب را تعبير نكرد چه تعبير عبور كردن از صورت خياليه مناميه است به سوى واقع اما إبراهيم خليل عليه السلام عين حضرت خيال را اعتبار كرده است . زيرا غلبهء سلطان عشق و تخلل و سريان محبت حق در شراشر حضرت خليل الرحمن كه « حبّ الشيء يعمي و يصم » آن چنانش در معشوق فنا كرده بود كه پس از ديدن ذبح فرزندش در حضرت خيال به تعبير و تأويل نپرداخت و بديهى است كه انسان عادى چون در خواب ببيند مثلا متاعى كه در نزدش بسيار عزيز است به ديگرى بخشيد در بيدارى به انحاى مختلفه آن را تأويل مىكند و تعبير مىكند تا مثل او يا قيمت او را تأديه كند يا به بهانه‌هاى ديگر خود آن متاع نفيس را از دست ندهد اما إبراهيم خليل از حقانيت خلَّتش ( خليل بودنش ) به ظاهر همانى را كه در خواب ديد و أعزّ أشياء در نزدش بود پرداخت و فرزند را به قربانگاه برد و فرزند نيز كه فرزند همين پدر است و تسليم محض است از خويشتن بگذشت تا به جايى كه جبين بر خاك نهاد و در حقيقت ، آمدن جبرئيل عليه السلام كه معلم علم است و آوردن كبش ارائه دادن تأويل خواب است به إبراهيم عليه السلام كه در حقيقت به او اشاره كرده است كه در واقع به ذبح كبش مأمورى نه به ذبح فرزند و معنى خواب تو يعنى اين ، نه اقتصار به صورت ظاهر خواب كه ذبح ولد است .
و كان كبش ظهر في صورة ابن إبراهيم في المنام فصدق إبراهيم الرؤيا ، ففداه ربّه من وهم إبراهيم بالذبح العظيم الذي هو تعبير رؤياه عند الله تعالى و هو لا يشعر .
و كبش در صورت پسر إبراهيم در منام ظاهر شد ( به جهت مناسبتى كه بين كبش و پسر بود و آن اسلام پسر است مر وجه الله را و انقيادش مر احكام الهى را چنانكه كبش در تسليم و انقياد معلوم و مشهود است ) پس إبراهيم عليه السلام خود رؤيا را تصديق كرد .
پس خداى متعال اين فرزند را به ذبح عظيمى كه تعبير خوابش عند الله بود و إبراهيم ( از كثرت غلبهء قرب و سلطان عشق ) بدان توجه نكرد فدا داد و در حضرت خيال متجلى شد .
مناسباتى كه بين رقايق اسماى باطنيهء الهيه و بين ظواهر صور است گزاف نيست و

171