فتظهر بها ذاته جلّ و علا .
و چون خليل عليه السلام اين مرتبه را كه به داشتن آن خليل ناميده شد دارا بود ، مهمان نوازى و مهماندارى را سنت كرد .
آن مرتبهء تخلل و حصر او بود جميع آن چه را كه ذات الهيه بدان متصف بود ، چون تخلل رزق ذات مرزوق را ، به حيثى كه هيچ جزئى از مرزوق نيست مگر اينكه رزق در او تخلل و سريان مىيابد .
از اين رو عبد الله بن مسرّه ( متوفى سنه 319 ه . ق كه از أكبر اهل طريق است علما و حالا و كشفا ) إبراهيم عليه السلام را با ميكائيل عليه السلام قرار داد . چه ميكائيل براى أرزاق است و تغذى مرزوقين به أرزاق است . پس چون رزق در ذات مرزوق تخلل كند به حيثى كه هيچ جزئى از مرزوق نيست مگر اينكه غذا در او متخلل مىشود و غذا هم در جميع اجزاى مغتذى سارى است و حال اينكه در جناب الهى أجزأ نيست پس لا بد بايد خليل جميع مقامات الهيه را كه از آنها به اسماء تعبير مىشود و ذات خداى جلّ و علا به آنها ظاهر مىشود ، تخلل كند .
آن چه از فيض أزلي عايد هر موجودى شده است نور اقدس وجود است و آن نور سره چون به لحاظ و حدود ملحوظ گردد اسماء اعيان بر آنها نهاده مىشود و كثرت پديد مىآيد و به اين حدود كه همان تعينات آنهاست از يك ديگر به ظاهر متميز مىگردند و اختلاف در خواص پيدا مىشود كه اين بنفشه است و آن گل گاو زبان و اين حدود را در لسان حكما ماهيات گويند و در لسان عرفا اعيان ثابته . پس هر موجودى را عين ثابت خاصى است و آن عين ثابت منشأ پيدايش آثار وجودى اوست و محل قابل گرفتن هبات و فيوضات بارى تعالى ، و مبدأ وهاب فياض به لسان حال هر عينى كه همان استعداد و تقاضا و سؤال ذاتى اوست افاضه مىفرمايد و اسناد امساك و بخل در اعطاى خواسته‌هاى اعيان به واجب مطلق و غنى بالذات كه يداه مبسوطتان راه ندارد و آن چه از اوست افاضه وجودات بالذات است و حدود ناشى از اعيان آنهاست و به اصطلاح مجعول بالذات وجود آنهاست نه ماهيات آنها كه همان اعيان باشد . همهء شرور و نقايص از حدود برمىخيزد و نسبت شر به جاعل دادن بالعرض است و مجاز ، چه از خير محض جز نكويى نيايد و چون هر موجودى به اقتضاى عين ثابتش مىگيرد لا جرم سرنوشت هر موجودى به عين ثابت اوست . اين همان است كه حكما مىگويند : ماهيت مجعول به

163