است و آن كه جمع بين هر دو كرده براى او هر دو علو است . [1] ثم قال تنزيها للاشتراك بالمعية * ( سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الأَعْلَى ) * عن هذا الاشتراك المعنوي و من أعجب الأمور كون الإنسان أعلى الموجودات ، أعني الإنسان الكامل ، و ما نسب إليه العلوّ إلَّا بالتّبعية إمّا إلى المكان و إمّا إلى المكانة و هي المنزلة . فما كان علوّه لذاته .
فهو العليّ بعلوّ المكان و بعلوّ المكان و المكانة . فالعلوّ لهما .
سپس حق تعالى از جهت تنزيه اشتراك معيت فرمود : * ( سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الأَعْلَى ) * ( اعلى : 1 ) كه اعلاى از اين اشتراك معنوى است و از اعجب امور اينكه انسان يعنى انسان كامل خود اعلى الموجودات است با اين وجود علو به او نسبت داده نشده مگر به تبعيت يا به اعتبار مكان و يا به اعتبار مكانت . پس آن كسى كه علوش لذاته است او علىّ است . هم به علوّ مكان هم به علو مكانت پس علو براى آن دو است .
عبارت را مىتوان اين طور هم معنى كرد كه براى انسان علو ذاتى نيست بلكه علو بالأصالة براى مكان و مكانت است و به تبعيت براى انسان كامل و بنا بر وجه اول سخن در ذات بارى است و در صورت دوم راجع به انسان كامل .
اينكه حق داراى علو مكان و مكانت است به اعتبار ظهور حق است به صفات كونيه مثل اينكه به موساى كليم فرمود : « مرضت فلم تعدني » يا در قرآن فرمود : * ( من ذَا الَّذِي يُقْرِضُ الله قَرْضاً حَسَناً ) * ( بقره : 245 ) . پس بنا بر اين و چه علو براى مكان و مكانت است و به تبعيت مكان و مكانت براى حق چنانچه خويشتن را وكيل عباد قرار داد و فرمود : * ( أَلَّا تَتَّخِذُوا من دُونِي وَكِيلًا ) * ( إسراء : 2 ) و فرمود * ( رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لا إِله إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْه وَكِيلًا ) * ( مزمل : 9 ) * ( حَسْبُنَا الله وَنِعْمَ الْوَكِيلُ ) * ( آل عمران : 173 ) با اينكه خودش مالك ملك است . اين از آن روست كه حق تعالى به اسم على در آنها تجلى كرد و به تبعيت آنها در بعض مراتب تنزلات براى نفس خويش آورده است و هر كه دانست كه در وجود جز او نيست دانست كه علىّ بالذّات و به تبعيت ايضا جز او نيست و مىداند كه هر چه علىّ بالتّبعيّت است علىّ به علو ذاتى نيز هست ( چنانكه در بعد گفته مىشود ) . [2]

[1] شرح فصوص قيصرى ، صص 154 - 155 .
[2] شرح فصوص قيصرى ، ص 155 .

126