ادراك مثل اين معنى است .
استفادهء اين گونه نكات عرشى از آيات كريمهء قرآنيه از اسرار آيات است كه بايد به اعلام و اطلاع الهى بوده باشد . مرحوم آخوند ملا صدرا را كتابى به نام اسرار الآيات است كه در بيان بسيارى از اسرار آيات مغتنم است هر چند اسرار آيات را نهايت نيست كه « اقرأ و ارق » . پس خداوند خودش را از تنزيه آنان تنزيه فرمود . زيرا آنان با اين تنزيه خداوند را تحديد كردند و اين تحديد از قصور عقل از ادراك مثل اين معنى كه تنزيه در تشبيه و تشبيه در تنزيه است مىباشد .
ثم جاءت الشرائع كلها بما تحكم به الأوهام ، فلم تخل الحقّ عن صفة يظهر فيها . كذا قالت ، و بذا جاءت . فعملت الأمم على ذلك فأعطاها الحقّ التجلَّي ، فلحقت بالرسل وراثة فنطقت بما نطقت به رسل الله * ( الله أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَه ) * . فاللَّه أعلم موجّه ، له وجه بالخبرية الى رسل الله ، و له وجه بالابتداء الى أعلم حيث يجعل رسالته . و كلا الوجهين حقيقة فيه ، و لذلك قلنا بالتشبيه في التنزيه و بالتنزيه في التشبيه .
سپس شرايع همه به آن چه اوهام حكم مىكند آمده است . ( يعنى به تشبيه حكم كرده‌اند ) . پس شرايع ، حق تعالى را از صفتى كه در آن ظاهر مىگردد خالى نگردانيده‌اند .
شرايع اين چنين فرمودند و به اين حكم آمدند و امتها به مقتضاى آن عمل كرده‌اند و حق تعالى امتها را تجلى عطا كرده است . ( به صفاتى كه موجب تشبيه‌اند بر آنان تجلى كرده است ) . پس امتها به حسب وراثت ( نه به اصالت ) به رسل پيوستند كه امتها ناطقند به آن چه رسل حق تعالى ناطقند * ( الله أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَه ) * ( انعام : 124 ) * ( وَإِذا جاءَتْهُمْ آيَةٌ قالُوا لَنْ نُؤْمِنَ حَتَّى نُؤْتى مِثْلَ ما أُوتِيَ رُسُلُ الله ، الله أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَه ) * ( انعام : 125 ) اين آيه به دو وجه موجه است . ( يكى اينكه پس از « مِثْلَ ما أُوتِيَ » وقف كنيم كه كلام تام شود آن گاه ) بگوييم * ( رُسُلُ الله الله ) * كه * ( الله ) * خبر * ( رُسُلُ الله ) * بشود ( و « اعلم » خبر مبتداى محذوف كه « هو » است . يعنى « هو اعلم حيث يجعل رسالته » . ) وجه دوم اينكه ( بعد از رسل الله وقف كنيم ) و الله را مبتدا بگيريم و اعلم را خبر او و هر دو وجه حق است . لذا گفتيم تشبيه در تنزيه و تنزيه در تشبيه است .
تأييدا گوييم كه در سورهء * ( وَالشَّمْسِ وَضُحاها ) * . حق تعالى فرمود : * ( فَقالَ لَهُمْ رَسُولُ الله ناقَةَ الله وَسُقْياها ) * ( شمس : 13 ) اين رسول الله جناب صالح است و ناقهء صالح

483