كه گويد :
< شعر > عارف حق شناس را بايد كه به هر سو كه ديده بگشايد در حوائج خداى را بيند جز شهود خداى نگزيند < / شعر > و اين است كه همه موجودات مدعى الوهيتند ، همه در اثبات الوهيت الله مقهور است و اينكه بعض عرفا گفته‌اند موجودى نيست كه پرستيده نشده باشد از براى مشركى و اختصاص ندارد به آفتاب يا آتش يا گوسالهء سامرى و غيرها كاذب نيست مصدق اين معنى اين است كه خود پرست بدتر است از بت پرست و خود پرستان و تعين پرستان بىشمارند * ( أَ أَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ الله الْواحِدُ الْقَهَّارُ ) * ( يوسف : 39 ) .
ارتباط بين محدث و حادث به حكم بتّى و قطعى عقلى و برهان مسلم منطقى و حكم فطرى ، بين علت و معلولش سنخيت تامه است كه هيچ گاه از شيء ضد او و مناقض و مخالف او و به عبارت اخرى غير او صادر نمىشود و اين نكتهء دقيق را خداى جلّ و علا به لفظ آيه و آيات در قرآن مجيد بيان فرمود ، يعنى لفظ آيه حاكى است كه وجود اصل است و همه ظل اصل خود هستند و به تعبير شيخ نظامى :
< شعر > اى سايه مثال گاه بينش در پيش وجودت آفرينش < / شعر > پس آيه علامت اصل است و به تعبير حكم كلى از اين جملهء كريمه قرآن كه * ( كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِه ) * ( إسراء : 84 ) استفاده مىشود كه عمل هر عاملى مجانس و مسانخ و مشابه و مشاكل اوست . حكيم گويد : بين علت و معلول سنخيت است . عارف گويد :
صفات محدث در حادث ، يعنى اسما و صفات محدث در حادث پياده مىشود كه از اين روى ارتباط بين حادث و محدث برقرار است . مگر اسما مستأثرهء محدث كه محال است از مقام خود تنزل كند . چنانكه گفته مىشود اين معنى به زبان روايات و تراجم انبيا به لفظ « ان الله تعالى خلق آدم على صورته » و امثال آن كه ذكر مىشود ادا شده است .
و لا شك أنّ المحدث قد ثبت حدوثه و افتقاره إلى محدث أحدثه لإمكانه لنفسه .
فوجوده من غيره ، فهو مرتبط به ارتباط افتقار . و لا بد أن يكون المستند إليه واجب الوجود لذاته غنيّا في وجوده بنفسه غير مفتقر ، و هو الذي أعطى الوجود بذاته لهذا

41