مجعول اوست . پس اله در اعتقادات به جعل اشخاص است كه نديدند مگر خودشان را و آن چه را كه در خود قرار دادند .
فانظر : مراتب الناس في العلم باللَّه تعالى هو عين مراتبهم في الرؤية يوم القيامة و قد أعلمتك بالسبب الموجب لذلك .
پس بنگر ، مراتب مردم در علم به خداوند را كه ( اين علم به خداوند در اين نشئه ) عين مراتبشان در رؤيت است در قيامت ، پس به شما اعلام كردم سببى را كه موجب تجلى حق در قيامت به صورت اعتقادات است .
فايّاك أن تتقيّد بعقد مخصوص و تكفر بما سواه فيفوتك خير كثير بل يفوتك العلم بالأمر على ما هو عليه . فكن في نفسك هيولي لصور المعتقدات كلَّها فإنّ الله تعالى أوسع و أعظم من أن يحصره عقد دون عقد فإنّه يقول * ( فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْه الله ) * و ما ذكر أينا من أين و ذكر أن ثمّ وجه الله ، و وجه الشيء حقيقته .
پس مبادا به عقيدهء مخصوصى مقيد شوى و به ما سواى آن كفر بورزى و روگردان باشى كه خير كثيرى از تو فوت مىشود . بلكه علم به واقع از دست تو مىرود . پس همچون هيولا قابل همهء صور معتقدات باش . زيرا خداوند تبارك و تعالى وسيعتر و عظيمتر از اين است كه عقيده اى او را محصور كند . چنانكه خود فرمود : * ( فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْه الله ) * ( بقره : 115 ) و جايى را از جايى جدا نكرد و وجه الله را ياد آور شد و وجه شيء حقيقت اوست . [1] فنبّه بذلك قلوب العارفين لئلا تشغلهم العوارض في الحياة الدنيا عن استحضار مثل هذا فإنّه لا يدري العبد في أي نفس يقبض فقد يقبض في وقت غفلة فلا يستوي مع من يقبض على حضور .
پس خداوند به اين بيانش قلوب عارفان را آگاه كرد تا اشتغال به اين دنيا ايشان را از ذات حق و وجوه اسماء و صفاتش باز ندارد كه در همه حال با وى باشند . چه اينكه بنده نمىداند در چه نفسى قبض مىشود . پس شايد در وقتى قبض شود كه در غفلت بوده پس وى با كسى كه بر حضور قبض شد يكسان نيست . ( زيرا قبض شدهء بر حضور محشور مىشود در حالى كه متوجه الى الله است و مقبوض بر غفلت محشور مىشود در

[1] وجه يعنى محل بروز اسماء و صفات و حقايق . صورت شخص هم محل بروز حقايق است .

280