است كه آن صور عينيه و غيبيه را در اين مظهر مىآفريند نه غير او جز اينكه حق تعالى در اين هنگام كه در اين مظهر خلق مىكند از مقام تفصيلىاش [1] ظاهر مىشود چنانكه از مقام جمعىاش ظاهر مىشود و از اينجا سرّ قول خداوند متعال * ( فَتَبارَكَ الله أَحْسَنُ الْخالِقِينَ ) * دانسته مىشود . [2] اما در بيان حضرات اگر چه قيصرى در مقدمهء شرح فصوص بيان كرده است ولى بهتر آن كه رسالهء وجوديهء جناب سيد على همدانى را كه از أعاظم عرفاى كاملين مكملين و استاد جناب شيخ بهايى مىباشد ، در اينجا بياوريم :
« رسالهء وجوديه قطب العارفين جناب سيد ميرزا على همدانى » حمد بىغايت و ثناى بىنهايت فاطر حكيمى و قادر عظيمى را كه آثار صبح وجود از شام ظلمت آباد عدم برآورد و به مقتضاى وجد ذاتى به بثّ [3] نفس رحمانى دم برآورد .
بديعى كه از قدرت كاملهء خود شكوفهء نوع انسانى را از اكمام اين شجرهء طيبه پر برآورد .
سميعى كه هويت ذات او به واسطهء شموس صفات و نجوم اسماء و سمات از قلهء قاف بشرى سر بر آورد . حكيمى كه كمال حكمتش اعيان ثابته را موجودات عيانى گردانيده ، كريمى كه سوابغ كرمش طايران همم اهل عرفان را به اوج فلك اسرار و معانى رسانيده ، و منزهى كه سبحات انوار تنزيهش اجنحهء طايران افهام ، و اوهام اولى الألباب را سوخته ، مقدسى كه سطوات كمال تقديسش بصاير كروبيان را از ملاحظهء آثار جمالش بر دوخته و صلات صلوات نامحدود و درود تحيات نامعدود بر مربى شجرهء ايمان و آفتاب عالم عرفان سيد الأنبياء و سند الأصفياء محمد مصطفى صلى الله عليه و آله و بر اهل بيت أطهار و اصحاب أخيار او كه مكاشفان اسرار حقيقت و عارفان منازل طريقتند .
و بعد بدان اى عزيز كه وجود نزد اهل كشف و شهود من حيث هو هو يعنى مطلقا اعم از اينكه با تعقل آن اعتبار قيدى نمايند ، آن را هويت غيب مطلق گويند و حق و حقيقة

[1] در مقام تفصيلى كه كثرت مظاهر مشهود است در هر مظهر موجد و مؤثر واقعى اللَّه است كه « ليس المؤثر في الوجود الَّا اللَّه » و صحيح است كه به لحاظ مشاهده در مظاهر كثرت ، وجود را در هر مظهر خالق گوييم كه خلق به معنى تقدير است و چون اين وجود در مظهر انسان اثرش را به بهترين حقيقت جلوه داد نسبت به بروز و ظهور تجلياتش در ديگر مظاهر احسن است . * ( فَتَبارَكَ اللَّه أَحْسَنُ الْخالِقِينَ در مظهر انسان .
[2] شرح فصوص قيصرى ، ص 197 .
[3] بث يعنى پراكندن .

186