از اين تجلى ظاهر وجود به جزوى و قوّتى و عضوى از اين صورت حسى من به يكبارگى بر گشادم ، و به حقيقت اسم ظاهر و حضرت جمعى كه او را است تحقّق يافتم ، حينئذ موسى ظاهر نفس ناطقهء من كه شعاع مطلق كلَّى نفس كل است ، با - يوشع - عقل مميّز كه از فتيان و متعلَّقان نفس ناطقه است ، حوت علم و معرفت بالوسائط و الأسباب را كه قوّت و قوت ايشان بود ، در زنبيل فهم و اعتقاد و قابليّت و استعداد خود نهاده ، متوجه بحر باطن و مجمع البحرين حضرت جمع الجمع شدند ، و چون نزديك صخرهء ثبات و قدرت و تمكين كه عين الحياة حق اليقين به نزد آن صخره است ، پناه آوردند ، اثرى و قطره اى از آن صخره و چشمه به ايشان رسيد ، در حال بند زنبيل استعداد و اعتقاد ايشان كه به علل و اسباب بسته بود ، انحلال پذيرفت ، و از عالم حكمت به عالم قدرت بىآگاهى ايشان ترقّى كرد ، تا آن حوت معرفت مقيّد در محيط علم و قدرت مطلق روان شد ، و يوشع عقل مميّز به غلبهء اندك بقيّت ميل و انحرافى به جانب ظاهر كه اثرى شيطانى است در او بر او پوشيده ماند ، كه آن حوت علم مقيّد كه قوت ايشان بود از ايشان منفصل شد * ( فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ وَما أَنْسانِيه إِلَّا الشَّيْطانُ ) * [1] عبارت از آن پوشيدگى آمد و چون از آن جا در گذشتند و در وادى باطن افتادند و سير در آن جا ملايم حال ايشان نبود ، نصبى و تعبى به آن عدم ملايمت به ايشان راه يافت .
موسى ظاهر نفس ناطقه از يوشع عقل ، به تميز قوت علمى به آن حال سؤال كرد ، يوشع عقل ، چون آن حوت زاد و قوت آن طريق نبود ، ياد آورد كه از آن گاه كه پناه به آن صخره بردند ، آن حوت علم مفارقت ايشان كرد ، پس جواب داد ، كه * ( فَإِنِّي نَسِيتُ الْحُوتَ ) * ، آن گاه گفتند كه اين واديى عظيم بىپايان مىنمايد و بىدليلى و زادى ، بر قطع اين باديه اقدام نتوان نمود ، مصلحت آن است كه باز بر سر راه نزديك آن صخره رجوع كنيم ، و از آن جا زادى و دليلى طلبيم ،

[1] الكهف ( 18 ) آيهء 63 .

718