كه كنايت است از مقام نبوّت يا مقام تمكين و دعوت از اين نبى يا وارث او كه وليّى صاحب دعوت و تمكين است ، ظاهر مىشوند به جهت تحقيق دعوت و تتميم او به چهار صورت كه شروط و اسباب و متمّمات دعوتند :
اول ، به صورت جواهر علوم و اخبار ، و آن مقصور است بر تعريف ذات و صفات مدعوّ إليه ، أعنى ، حق جلّ جلاله ، چه از آن روى كه حقيقت ذات و اسما و صفات مدعوّ إليه اعز و اشرف معلومات است ، لا جرم علم به ايشان و ذكر ايشان ، جواهر علوم و أنفس اخبارند ، و ايشان را علوم حقيقت خوانند .
و دوم ، به صورت زواهر و وصلت پيدا مىآيند ، أعنى ، علومى به منزلت لئالى روشن و متلألئ ، و آن علوم طريقت است ، مثل آداب و معاملات و معرفت عيوب نفس و تهذيب و تعديل اخلاق او و معرفت احوال و مقامات كه به مقتضاى « تخلَّقوا بأخلاق الله » موجب وصلت به حضرت محبوب مدعو إليه مىشوند .
و سوم ، اين اسما از اين حيثيّت توقيف مذكور به صورت ظواهر اخبار كه احكام شرايع است و علوم شريعت ، ظاهر مىشوند .
و چهارم ، به صورت قهر كنندگان مر حمله و صولت نفس و شيطان را كه حايل مىگردند ميان ساير و مطلوبش ، پيدا مىآيند .
و تحقيق اين سخن آن است كه چون به حكم نصّ - محكم * ( ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ ) * [1] و آيت * ( كَما بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ ) * [2] عود خلايق به معاد إلى حضرة الخالق ، واجب است ، لا جرم انبار و اخبار از معاد و طريق سير تا آن جا و دعوت بدان ضرورى است ، و از اين سبب مقام نبوّت و دعوت ، تعيين افتاد و از جملهء شرايط و لوازم دعوت ، صبر و ثبات و تمكين است بر طعن و ايذا و مخالفت منكران و مستكبران ، و ابا از تصريف اين اسماى مذكور در قهر و قمع ايشان ، چه صاحب

[1] العنكبوت ( 29 ) آيهء 57 .
[2] الأعراف ( 7 ) آيهء 29 .

577