جبرئيل . و نفخه : وحيه و القاؤه . و اعجب ما فيها : مبتدأ ، و شهدت فراعني ، خبر المبتدأ ، و من نفخ روح القدس في الرّوع روعتي ، جملة اخرى اسميّة ، مبتداها روعني ، و خبرها و من نفخ روح القدس ، و الواو فيه للحال لا للعطف ، و المفعول في شهدت محذوف ، و هو ضمير حضرة الذات .
و عجبترين چيزى در حضرت معشوق ، آن بود كه مشاهدهء حقيقت ذات او مىكردم ، پس خوشم مىآمد ، و انس و راحت و ذوق مىيافتم در عين حالى كه القايى و الهامى مىكرد جبرئيل در دل من ، و از آن القاى جبرئيلى خوفى و ترسى بر من مستولى مىشد .
اين بيت بيان شهود جمال است در جلال ، و قايل حكايت حال و مقام محمدى مىكند - صلَّى الله عليه و سلَّم - لا غير ، و ذكر و تحقيق آن مىكند كه مصطفى - صلَّى الله عليه و سلَّم - در وقت وحى ، به واسطهء جبرئيل ، طريق لا واسطه هم ، بروى منكشف مىبود ، تا عين آن معنى را كه جبرئيل - عليه السلام - به طريق وحى ادا مىكرد ، او به طريق لا واسطه ، آن را مشاهده مىفرمود ، و از جهت آن كه مرتبهء روحانى لبساطتها ، مخالف مرتبهء مزاج و طبيعت است ، لتركيبها ، پس از اين جهت شدت و كربى در ظهور جبرئيل ، به حكم روحانيّتش بر مزاج و طبيعت مصطفى - صلَّى الله عليه و سلَّم - در وقت ادا و إبلاغ وحى غالب مىآمد ، و خوفى بر وى مستولى مىشد ، چنان كه در حديث ابتداى مبعث مذكور است ، پس از اين جهت در اداى وحى استعجال مىفرمود ، و همان معنى و لفظ موحي به چون به طريق لا واسطه مشهود و معلوم او مىبود ، پيش از إتمام جبرئيل ، او به اظهار آن مبادرت مىنمود ، و آن لفظ را پيش از او فرو مىخواند ، پس لا جرم از جهت تعليم حفظ أدب و تحقيق ثبات و وقار و صبر و تمكين ، خطاب آمد كه * ( وَلا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ ) * [1] و قراءته مع علمك به بطريق اللاواسطة ، من قبل

[1] طه ( 20 ) آيهء 114 .

537