اخلاق كه در حديث آمده است كه « إنّ لله تعالى ثلاثمائة خلق ، من لقى الله بواحد منها مع التوحيد ، دخل الجنّة » فقال الصّديق - رضي الله عنه - : هل في منها شيء ؟ قال - صلَّى الله عليه و سلَّم - : « كلَّها فيك » .
و اما در مرتبهء دوم ، ابدال چهلگانه‌اند كه متحققند به حقايق أطوار چهلگانه و حكمتهاى ايشان و غلبه بر هر يك ، يكى از آن حكمتها را باشد ، چنان كه در حديث آمده است كه « خمّر طينة آدم بيده أربعين صباحا » و در حديث ديگر كه « من أخلص لله أربعين صباحا ظهرت ينابيع الحكمة من قلبه على لسانه » .
و اما مرتبهء سوم ، ابدال هفتگانه‌اند ، چهار از ايشان اوتاد اربعه كه هر يك مظهر غلبهء يكى از حقايق اربعهء مرتبهء الوهتند ، و أقطار اربعهء عالم ، از شرق و غرب و شمال و جنوب ، به حفظ ايشان متعلق است و سه از ايشان ، قطب الأثافىاند كه دو را ، از ايشان امامان گويند ، غالب بر يكى كه بر يمين قطب باشد ، حكم وحدت و بساطت و احكام تنزيهى ، و غالب بر آن امام ديگر كه بر يسار قطب است ، حكم جمع و تركيب و احكام تشبيهى ، و سوم قطبى است كه غوث و كامل و ولى الذات جملهء اسما اوست ، و مدار اين همه خصوصا و جملهء عالم عموما بر اوست ، و ايشان را ابدال بدان گويند كه هر گاه كه قطب و غوث از اين - نشان ظ - نشأت نقل كند ، از امامين يكى بدل به جاى او نشيند ، و آن امام ايسر باشد ، فانّه اتمّ احاطة و حينئذ از اوتاد اربعه ، يكى در مرتبهء قطب الأثافى ، قائم مقام او شود از مقام بدليّت هفتگانه ، و يكى از چهلگانه به مقام بدليّت هفتگانه ، نقل كند و يكى از سيصدگانه به مرتبهء چهلگانه آيد و يكى از صالحان اهل ايمان را به مرتبهء سيصدگانه آرند ، و اين مجموع را رجال العدد گويند .
پس مىگويد : كه هر چند حال و سنّت ظاهر ، اقتضاى آن مىكند كه قطبيّت كه اوتاد اربعه را حاصل مىآيد به ترتيب مىباشد ، چنان كه از مقام بدليّت به مقام قطب الأثافى نقل كند ، و به جاى احد الأئمّة بايستد ، و آن گاه چون قطب بگذرد ، او خلف او باشد ، اما حال من و قيام من در مقام قطبيّت چنين نيست ، زيرا كه من

534