إسم الكتاب : مشارق الدراري ( شرح تائية ابن فارض ) ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 773)

< فهرس الموضوعات > وجه سوم : عبارت است از وجه توجّه نفس به باطن خود < / فهرس الموضوعات > وجه سوم : عبارت است از وجه توجّه نفس به باطن خود كه مرتبهء روح وسرّ نفس باشد ، جهت استمداد از باطن براى ازالهء حجب وقبول مدد الهى ، وآن را قسم معاملات ناميده اند .
< فهرس الموضوعات > مهمترين قسم از اقسام بدايات توبه است < / فهرس الموضوعات > مهمترين قسم از اقسام بدايات توبه است وچون توبه در حالت غفلت وخواب وعدم توجّه نفس به باطن خود امكان ندارد ، خواجه عبد الله انصارى قسم اول از اقسام بدايات را يقظه ذكر نموده وبرخى ديگر از عرفا ، توبه را به رجوع از مخالفت به موافقت ورجوع از ظاهر به باطن تعريف نموده اند ، يقظه وانابه ومحاسبه را داخل در توبه به معناى رجوع از ظاهر به باطن دانسته اند .
در « منازل السائرين » اقسام بدايات را به ترتيب : يقظه وتوبه وانابه ومحاسبه وتفكر وتذكر واعتصام وفرار ورياضت وسماع ، ذكر نموده وبرخى ديگر از ارباب عرفان ، اهم اقسام بدايات را توبه ورتبهء بعد از توبه را اعتصام وتفكر وتذكَّر وسماع ، سپس رياضت ، وباب فرار ومجاهده ومكابده را داخل در باب رياضت دانسته اند .
سالك طريق عرفان ، بعد از پيمودن منازل مذكور در صورتى كه مقامات مذكوره ملكهء راسخهء نفس او شود ، مستعد وآماده جهت دخول در قسم أبواب مىشود وبه اصطلاح صاحب « منازل » خواجه عبد الله ، قسم أبواب مشتمل است بر حزن وخوف واشفاق وخشوع واخبات وزهد وورع وتبتّل ورجا ورغبت ، كه نزد برخى از اهالى تحقيق اهمّ قسم أبواب ، زهد وورع وحزن است كه رجا ورغبت وتبتّل داخل در زهد ، وقناعت جزء ورع ، وخوف وحذر واشفاق وخشوع واخبات از فروعات حزن است . وبتملَّك ناصية هذه الثلاثة ، يستحق السالك للدخول في قسم المعاملات ، إعطاء من حظوظها وآخذا من حقوقها .
خواجه عبد الله قسم معاملات را متضمن منازل رعايت ومراقبه وحرمت وإخلاص وتهذيب واستقامت وتوكل وتفويض وثقه وتسليم دانسته وبعضى از ارباب عرفان ، قسم معاملات را مندرج در سه منزل إخلاص ومراقبه وتفويض مىدانند ، تهذيب واستقامت را داخل در إخلاص ورعايت وحرمت را از اجزاى مراقبه وثقه وتوكل وتسليم را داخل در تفويض مىدانند .
نفس بعد از تحقق به مقامات مذكوره ، يعنى بعد از تصفيه هر عمل قلبى وقالبى از شوب و

41