و ثابت كنم به دليل روشن مر اين قول و دعوى خود را كه ، من و حضرت معشوق يگانه شده‌ايم و دوئى از ميان ما مرتفع گشته است ، زنندهء مثال مثل زننده اى كه بر حق باشد در همه اقوال و افعال خود ، و از سر دانش و يقين و اطَّلاع تمام مثلى زند و مثالى مطابق مدعاى خود نمايد ، و اين حضرت حقيقت و جمعيّت كه منشأ وجود و علم حقيقى است و از او « ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ » مراد اين حضرت است ، اعتماد گاه من است در اين تقرير ، كه جملهء علوم از اين حضرت تلقّى مىكنم و در بيان مىآورم ، پس از خلاف و تبدّل مصون باشد و از تناقض و معارضه و بطلان محفوظ .
قوله : « محقّ » صفة لموصوف محذوف ، اى مثال رجل ضارب محق .
و تقرير آن مثال آن است كه ، در عالم حس مشاهده مىكنى مر آن پرى گرفته را كه او را مصروع مىخوانند كه به واسطهء مناسبتى من حيث المزاج آن پرى به صفاته مر اين مصروع سودايى ظاهر مىشود و او را به مدد آن ماده كه در مزاج اين مصروع غالب است مغلوب خود مىگرداند ، و صفات و قواى او را معطَّل مىكند و اين پرى به صفاته ، به شخص اين مصروع ظاهر مىگردد ، پس در اين حال اين پرى از دهان اين مصروع در حالت صحّت جز لغت پارسى هيچ زبانى ديگر نمىداند ، گفتن و فهم كردن و در اين حال اين پرى از دهان او با تو به عربى يا تركى سخن مىگويد ، و تو را از كوائن و احوال ماضى و مستقبل كه او را به حكم لطافت نشأت و قلَّت حجب و عبور كوائن بر مرتبت و نشأت انسان در نزول آن كوائن به اين عالم و نشأت حالى از آن احوال و كوائن آگاهى حاصل است ، اخبار مىكند و آن چنان ظاهر مىشود ، پس تو به سبب اختلاف لغت و غيره به يقين مىدانى كه اين سخن گوينده غير اين شخص مصروع است كه با شخص و ذات او يكى شده است ، چه تو سخن از شخص اين مصروع مغلوب مىشنوى ، اكنون اين مثال دليلى روشن است بر صحت دعوى ما ، زيرا كه معلوم و محقق است كه اين پرى با اين متبوع مصروع متساويند در خلقت و امكان و متغايرند در تعيّن وجود

366