ظاهر مىشود وحجب نفس كم كم رقيق ونازك گرديده وبر محب سالك آثار توحيد فعلى قوى وشديد تجلى مىنمايد ، كما ظهر على صاحب هذه القصيدة اولا حب وتوحيد فعلى ، به دليل ذكره « الرؤية اولا في المظاهر الحسية [1] » .
بايد توجه داشت كه شهود در رؤيت حسى ، در ابتداى امر « لا يكون إلَّا للمريد تأنيسا له » واين انس علت مداومت بر سلوك مىشود وحصول محبت وعلاقه بين شاگرد واستاد شرط اساسى تعليم وتعلم است .
در مقام تجلى ظاهرى مظهر مرئى ومشهود نمىباشد ، « بل يغيب عنه شهوده ، وحدة التجلَّى ، از باب آن كه اثر توحيد در حسّ وخيال سالك ، مانع شهود محبوب در مظاهر است بالأصالة واما در مقام تلبيس » يرى المنتهى ويشهد في المظهر وفي غير المظهر » .
چون ابن فارض در ابتداى قصيده ، سخن از ذكر ترقى وسلوك در مراتب عشقيه به ميان آورده ، ما مىفهميم كه در مرحلهء اول ، شهود ورؤيت او ، رؤيت فعلى است نه شهود عينى .
ذكر وتنبيه همان طورى كه بيان نموديم ، بعضى معاصران از فضلاى ديار قبة الإسلام مصر وفضلاى مغرب زمين از باب عدم تدرّب وبراعت در مقامات ومراتب سلوك وعدم حضور در خدمت استاد بارع در عرفان وتصوف ، درست نفهميده اند كه صاحب قصيده در مقام تقرير وبيان مراتب حبيّه وعشقيه از كجا شروع نموده وبه كجا ختم نموده است . ونيز ندانسته اند كه شارحان چه گفته اند وكدام يك از محرران مرام اين شيخ اعظم ، حق مطلب را ادا نموده وچه كسانى به خلط بين مطالب وعدم تميز بين مراتب ومقامات دچار شده اند وبا ذكر ألفاظي مهول ، دل خوش داشته اند . ما از براى آن كه شخص مستعد قدرى سرنخى در مقام مطالعه

[1] رجوع شود به شرح عربى شارح به نام « منتهى المدارك » چند صفحه قبل از شروع به شرح ألفاظ ومعانى قصيده .

73