كه حضور است ، جمله در آن تجلَّى مذكور مندرج بود ، ليكن مغايرت ميان ذات و آن اعتبارات و ميان هر يك ازين اعتبارات ، من حيث الكمال الذاتي في وحدة الذات و غيبها ، اصلا واقع نيست . اما هر يك را از علم و وجود [1] باز دو اعتبار است ، يكى من حيث الغيب و البطون ، و آن را نور و شهود و پيدايى گويند ، و متعلق است به كمال ذاتى [2] و حكم حقيقة الواحدة يشمله ، كما ذكرنا .
و اعتبار دوم ، وجود من حيث الظهور ، كه متعلق است به كمال اسمايى نمود خود ، سپس به شئون در مراتب و نمود ايشان به يك ديگر ، و اعتبار دوم علم ، تعلق آن است به معلومات در حضرت معانى ، چنان كه بعد از اين گفته شود . پس باطن و ظاهر علم ، عين وجود است كه شامل شئون مذكور است ، و من حيث ظاهرهما تميّزى نسبى واقع است ، فافهم و الله المرشد .
فصل پس آن شعور مذكور به كمال ذاتى و اسمايى ، متضمّن حركتى و ميلى و انگيزشى و طلبى بود مر اين تجلَّى مذكور را ، به سوى تحقيق و ظهور آن كمال اسمايى به جهت شئون و اعتبارات ، نه به جهت محض ذات كه توجّه بصورة الأثر ، بر آن طلب و عشق مترتّب بود . و محقّقان ، مر اين تعيّن مذكور را ، تعيّن اول

[1] يعنى هر يك از علم و وجود را نيز ، دو اعتبار است . و هر حقيقتى داراى كمال ذاتى و كمال اسمايى ، چون غيب و گوهر و ذات هر شيء ، مظهر ذات و اعراض آن مظهر صفات است ، اول مظهر كمال ذاتى و دوم مظهر كمال اسمايى حق است و اگر گفته شود ذات مظهر ندارد ، مراد آن است كه مظهر ذات نيز غيب است و حق در سرّ آن مطلع است . اسماء مستأثره به اين اعتبار مظهر دارند ، ولى مظهر آنها نيز مستأثر است و الله مولى كل شيء - جلال الدين آشتيانى - .
[2] حقيقت علم و قدرت و اراده و حبّ نيز چون با حقيقت متحدند و تغاير بالاعتبار است ، داراى ظهور و بطونند و قهرا داراى كمال ذاتى و كمال اسمائيه‌اند ، على ما حققه المؤلف العلامة - جلال الدين آشتيانى - .

125