معضلات عرفانى به لسان درى تسلط داشته اند وآثار نفيسى به فارسى تأليف نموده اند .
بر قصيدهء تائيهء ابن فارض از نظر اهميتى كه اين قصيدهء بىنظير داراست ، شروح وتعليقات متعدد نوشته اند .
اولين شارح قصيده ، سعيد الدين فرغانى است وبه تصريح شارح وبنا بر مقدمه اى كه بر اين شرح صدر الدين رومى مرقوم فرموده است وبنا به تصريح عارف نامدار ، شمس الدين ايكى تلميذ صدر الدين قونوى ، اين قصيده را عارف محقق ، شيخ كبير صدر الدين رومى بعد از رحلت ابن فارض در روم وشام ومصر تدريس فرمود واصحاب بحث تقريرات اين عارف عظيم را مىنوشتند ، احدى از تلاميذ از عهدهء ضبط وتحرير تقريرات استاد - كما هو حقّها - برنيامد ، مگر شيخ المشايخ سعيد فرغانى . بنا به تصريح ايكى ، صدر الدين قصيده را به زبان فارسى درى تدريس مىفرمود ، لذا فرغانى شرح خود را به زبان فارسى تحرير نمود وبر آن مقدمه اى نافع كه جهت فهم اصل قصيده مدخليتى تمام دارد ، مرقوم داشت وبه نظر استاد رسانيد . قونوى بر آن مقدمه نوشت وفرغانى جهت تيمّن وتبرك ، مقدمه را در صدر شرح خود وآخر مقدمه قرار داد واستاد به او دستور داد كه اين شرح را به زبان عربى برگرداند ، تا محصّلان ومحققان عرب زبان از آن استفاده نمايند وقونوى بر مقدمه وشرح ، تحقيقاتى نافع وبىنظير - در باب خود - افزود ، شرح عربى را « منتهى المدارك » وشرح فارسى را « مشارق الدراري » نام نهاد .
اهميت شرح فرغانى جميع محققان از عرفا كه بر تائيه به فارسى يا عربى شرح نوشته اند وعرفايى كه بعد از فرغانى به تحرير قواعد عرفانى وتحقيق در معضلات تصوف پرداخته اند ، از آثار او بهره برده اند وبرخى مانند ابن فنارى ، شارح محقق مفتاح وملا جامى ، فرغانى وجندي را بعد از قونوى بين ارباب تحقيق ، شاخص فن عرفان علمى وشارح محقق مرام ابن عربى وقونوى وموفق در اشاعهء افكار استاد خود دانسته اند .
فرغانى در تنظيم مباحث وتقرير مقامات ودرجات عرفان ، تالى در بين تلاميذ قونوى

103