در مراتب ودرجات حمد وبيان حقيقت اطلاقيهء حمد .
شارح محقق ، فرغانى مقدمه اى كه بر مشارق ومنتهى المدارك نوشته است از جهاتى در عالم عرفان نظير ندارد ، به خصوص مقدمهء عربى كه حاوى عالىترين مباحث عرفانى است .
فرغانى در مقدمه ونيز در شرح ، مشكلترين مباحث را با بيانى زيبا ولسانى رسا وتحريرى روان تقرير نموده است كه اغلب متأخران در مقام شرح مقامات ومراتب از او استفاده نموده اند .
فرغانى سعى نموده است مشكلات كلمات استاد خود قونوى را آشكار نمايد وتحقيقات عاليهء او را با قدرت وتوانايى كم نظير خود ، در دسترس طالبان قرار دهد واز عهده اين كار خوب بر آمده است .
لذا شارح محقق مقاصد مفتاح الغيب ، ابن فنارى در تحرير مباحث مفتاح صدر الصّدور ، شيخ كبير قونوى همه جا از محقق فرغانى استمداد نموده ودر موارد زيادى از شارح اول فصوص ، محقق جندي نيز استفاده نموده است واز كلمات خود شيخ كبير در تفسير وشرح حديث ونصوص ونفحات استفاضه كرده است .
شيخ كبير ( قده ) فصوص شيخ أكبر ، ابن عربى را در قونيه تدريس مىنمود وعويصات آن را حل مىكرد ، لذا برخى از تلاميذ از جمله مؤيد الدين جندي وعفيف الدين مغربى تلمسانى بر فصوص شرح نوشتند وبعضى عفيف الدين را شارح اول مىدانند ، ولى شارح اول كه ديگران شرح او را مورد توجه قرار دادند وبا مراجعه به آن شرح ، خود فصوص را شرح نمودند ، شرح مؤيد الدين جندي است .
احدى از شارحان ومقرران افكار ابن عربى ، از جندي بىنياز نبوده اند وعبد الرزاق كاشى وتلميذ او ، قيصرى از جندي بسيار متأثر شده اند واين خود امرى قهرى است ، براى آن كه ملَّا عبد الرزاق از تلاميذ جندي است وقيصرى نيز به واسطهء استادش ملَّا عبد الرزاق از مستفيدان حوزه جندي مىباشند .
كاشانى وقيصرى وجندي وفرغانى واستاد همهء آنها قونوى ، در فارسى نويسى وتحرير

102