ندارد ومشكلات كلمات اساتيد فن را محققانه تقرير نموده است .
شرح عفيف الدين تلمسانى بر فصوص ، در دست اساتيد ايرانى نبوده واز او مطالب زياد در آثار عرفاى بعد از وى ديده نشده است . گويا ايشان بعد از إتمام تحصيلات به مغرب رفته ودر آن جا برخى موافق وجمعى در صف مخالفان او در آمده اند .
در جلالت قدر او همين بس كه ، استادش قونوى وصيت نموده كه كليهء آثارش را بعد از رحلت از دار فانى به عفيف الدين بسپارند .
شمس الدين ايكى كه برخى از ناواردان از او به شمس الدين مكى تعبير نموده اند ، از تلاميذ نامى قونوى وشيخ الشيوخ عصر خود است وجامى در نفحات از او نقل نموده است :
« در مجلس ما ، يعنى شيخ صدر الدين علما وطلبهء علم حاضر مىشدند ودر انواع علوم سخن مىگذشت وختم مجلس بر بيتى از قصيدهء نظم السلوك مىشد وحضرت شيخ بر آن به زبان عجمى سخنان غريب ومعانى لدنى مىفرمود كه فهم آن هيچ كس نتوانستى كرد ، مگر كسى كه از اصحاب ذوق بودى وگاه بودى كه در روز ديگر گفتى كه در آن بيت معنى ديگر بر من ظاهر شده است ومعنى غريبتر ودقيقتر از پيش بگفتى . وبسيار مىفرمود كه صوفى مىبايد كه اين قصيده را ياد گيرد وبا كسى كه فهم آن بكند ، معانى آن را شرح كند . وهم شيخ شمس الدين ايكى فرموده كه شيخ سعيد فرغانى تمامى همّت خود را بر فهم آن چه حضرت شيخ مىفرموده آورده بود وآن را تعليق مىكرد . اولا آن را به فارسى شرح كرد وثانيا به عربى وآن همه از بركات انفاس شيخ ما است شيخ صدر الدين - قدس الله تعالى سرّه - [1] .
محقق جامى در ترجمهء سعيد الدين فرغانى گويد : « شيخ سعد الدين الفرغاني - رحمه الله تعالى - وى از كمل ارباب عرفان وأكابر اصحاب ذوق ووجدان بوده است ، هيچ كس مسائل علم حقيقت را چنان مضبوط ومربوط بيان نكرده است كه وى در ديباچهء شرح قصيدهء تائيهء فارضيه كرده ، اولا آن را به عبارت فارسى شرح كرده بوده است ، بر شيخ خود شيخ صدر الدين عرض فرموده ، شيخ آن را استحسان بسيار كرده ودر آن باب چيزى نوشته وشيخ سعد الدين آن

[1] نفحات الانس ، چاپ كلكته ، ص 488 ، احوال وترجمهء ابن فارض .

104