عايد به حق بود حديث نبوى [1] كه : « ليس حجابه إلَّا النّور و لا خفاءه إلَّا الظَّهور » .
* متن فلا يدرك الحقّ إدراكه نفسه . فلا يزال في حجاب لا يرفع مع علمه بأنّه متميّز عن موجده بافتقاره . و لكن لا حظَّ له في الوجوب الذّاتيّ الَّذي [2] لوجود الحقّ فلا [3] يدركه ابدا .
* شرح ضمير در « فلا يدرك [4] » و در « إدراكه نفسه » عايد [5] به عالم است ، و شايد كه در هر دو عايد به حق باشد يعنى « لا يدرك العالم الحقّ كما يدرك [6] الحقّ نفسه » و به تقدير اول اين بود كه : عالم از آن روى كه عالمست [7] و اطلاق سوى بروى كنند و در وى جز حجب نورانى و ظلمانى نيست ، ادراك حق نتوان [8] كرد به ذوق إلَّا به حجب ، با آن كه عالم [9] است به آن كه [10] او را [11] موجدى هست ، كه او در وجود محتاج است به آن موجد . و لكن [12] چون متّصف به صفت وجوب ذاتى نيست ، ابدا ادراك حق واجب الوجود نتواند [13] كرد زيرا چه [14] ادراك هر چيزى نتوان [15] كرد مگر به آن [16] چيز كه در وى بود از مناسبت .
* متن فلا يزال الحقّ من هذه الحقيقة غير معلوم علم

[1] د : حديث نبود كه .
[2] س : الَّتي .
[3] س : بل لا .
[4] د ، س : يدركه .
[5] س : عايدست به عالم .
[6] د : يدرك نفسه .
[7] د ، س : عالم است .
[8] د ، س : نتواند كرد .
[9] س : عالمست .
[10] د ، س : با آن كه .
[11] س : آن را .
[12] د : و ليكن .
[13] د ، س : نتواند كرد .
[14] د ، س : زيرا كه .
[15] س : نتواند .
[16] د : با آن كه در وى بود . س : مگر به آنكه در وى بود .

51