جميع الوجوه فلا بدّ من فارق ، و ليس إلَّا افتقارنا [1] إليه في الوجود و توقّف وجودنا عليه لإمكاننا و غناه عن مثل ما افتقرنا إليه .
* شرح اين همه روشن است .
* متن فبهذا صحّ له الأزل و القدم الَّذي انتفت عنه الأوّليّة الَّتي لها افتتاح الوجود عن عدم . فلا تنسب [2] إليه الأوّليّة مع كونه الأوّل .
* شرح يعنى نسبت اين غناى ذاتى كه بيان كرديم ، ازليّت و ابديّت و قديميّت در ذات ثابت گشت . ليكن نه چنان اوليّتى كه افتتاح وجود آن از عدم بود ، چون اوليّت أرواح و اعيان ، كه اين معنى از وى منتفى باشد ، با وجود آن كه او - تعالى و تقدس - اولست . اين [3] چنين اوليت به وى نسبت نكنند ، بلكه [ اوليّت [4] ] حق عبارت از بود اوست در مقام احديّت . حينى كه او بود و [5] هيچ با او نبود . و و آخريّت آن كه او بود و هيچ با [6] او نبود . و چون حق - عزّ و علا - به تجلَّى ذاتى بر سالك متجلَّى شود اگر [7] چه حق در مرتبهء اسماء و صفات ظهور كرده باشد ، و اعتبار كثرت [8] كونيّه [9] و مظاهر وجوديّه توان كرد ، امّا اين سالك چنين بيند كه خداوندست وحده ، با وى هيچ نيست .
* متن و لهذا [10] قيل فيه الآخر . فلو كانت أوّليّته اوّليّة

[1] س : افتقارنا في الوجود .
[2] د ، س ، و : ينسب .
[3] س : و اين .
[4] و : ندارد .
[5] س : بود هيچ با او نبود . د : و هيچ به او نبود .
[6] د : به او . د ، س : نباشد .
[7] د : اگر حق .
[8] د ، س : كثرات .
[9] س : گويند .
[10] و : و إذا قيل .

47