الرّحمة بهم فلها [1] الحكم ، لأنّ الحكم إنّما هو في الحقيقة للمعنى القائم بالمحلّ . فهو الرّاحم على الحقيقة . فلا يرحم الله عباده المعتنى بهم إلَّا بالرّحمة ، فإذا [2] قامت بهم [3] الرّحمة وجدوا حكمها ذوقا . فمن ذكرته الرّحمة فقد رحم .
* شرح يعنى آثار رحمت را وجهى ديگر است ، و آن اثر رحيمى [4] است كه هر عينى را به كمال مىرساند به واسطهء سؤال به زبان استعداد ، يا به زبان حال يا قال .
امّا زبان [5] قال محجوبان را بود كه از حقّى كه معتقد ايشان است در خواهند كه بر ايشان رحمت كند . و زبان استعداد اهل كشف را [6] كه از حقّ مطلق در خواهند كه ايشان را به صفت رحمت موصوف گرداند ، تا به رحمت قايم گردند [7] از حضرت الهيّت ، تا هم به خود راحم [8] گردند به زيادت طاعت ، و بر غير خود از مستعدان به ارشاد و تكميل . و زبان حال محققان [ را ] بود تا موصوف گردند به صفت رحمت جهت تمكَّن مقام [9] نه به جهت ظهور به رحمت ، بلكه [10] مقام عبوديّت بر ربوبيّت اختيار كنند [11] زيرا كه كمّل مظهر مشيّت اللَّه‌اند ، جلال يا جمال ، لطف يا قهر .
* متن و اسم الفاعل هو الرّحيم و الرّاحم .
* شرح يعنى حاكم [12] في نفس الأمر رحمتست ، خواه اضافت به رحيم كن و خواه به راحم .

[1] س : فلمّا .
[2] س : ما ذا قامت .
[3] ع : بهم وجدوا .
[4] س : رحيم .
[5] و : اما زبان محجوبان . . . س : امّا قال .
[6] د ، س : كشف را بود .
[7] س : گرداند .
[8] س : را هم .
[9] د : مقام به جهت .
[10] د : بلك .
[11] س : كند .
[12] س : حكيم في نفس الأمر رحمت است .

415