الحقّ - تعالى [1] - في صورة يردّها الدّليل العقلىّ أن نعبّر [2] تلك الصّورة بالحقّ المشروع إمّا في حقّ [3] حال الرّائى أو المكان الَّذي رآه فيه أو هما معا . فإن [4] لم يردّها الدّليل العقلىّ أبقيناها على ما رأيناها كما نرى [5] الحقّ في الآخرة سواء .
* شرح يعنى از واقعهء إبراهيم و ابتلاى او و تسليم اسحاق و آمدن فدا و گفتن [6] حق إبراهيم را كه : « قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيا » ، از اين جمله حق - تعالى - ما را أدب آموخت كه چون مقام نبوت مقتضى چنين أدب [7] است ، غير مقام نبوت [8] بطريق أولى .
پس ما ازين جمله دانستيم كه حق را در واقعه ديدن از دو حال [9] بيرون نبود :
يا [10] در صورت [11] مثالى حسّى ، كه دليل عقلى معتبر در شرع آن را رد كند ، يعنى در صورت نقصان ديده [12] شود كه در شرع هيچ وجه مثبت آن نبود [13] يا در صورت كمال مقبول شرع [14] ، يا در صورت ناقص كه مثل آن در شرع وارد [15] بود ، چون : مرض و قرض . پس در صورت مردود [16] محتاج باشيم به تعبير ، به نسبت حال رائى ، يا به نسبت مكان [17] رؤيا و شرف و خسّت [18] آن ، يا نسبت يا شرف و خسّت زمان رؤيا .
و امّا آن چه ادلَّهء شرع آن را [19] رد نكند ، در آن محتاج به تعبير نباشيم [20] .

[1] و : ندارد .
[2] د : أن تعبير .
[3] د ، س : في حق الرّائى .
[4] ع : و أن .
[5] د : ترى . و : يرى .
[6] د ، س : قول حق .
[7] د ، س : آدابست .
[8] د ، س : نبوت اولى .
[9] د : حالى بيرون .
[10] د : امّا .
[11] س : در صورتى مثال .
[12] د ، س : ديده باشد .
[13] د ، س : بود .
[14] د : در شرع .
[15] س : « وارد . . . در صورت » ندارد .
[16] د ، س : هر دو . د : محتاجم . س : محتاج آييم .
[17] د ، س : بامكان .
[18] د ، س : حيثيّت مكان بهم .
[19] س : او را .
[20] د : نباشم .

176