سالك مسدول است حاصل نشود ، وصل دست ندهد . كما قال تعالى : * ( وَالله من وَرائِهِمْ مُحِيطٌ ) * [56] . و اين طريق أبعد طرايق است ، و واصلين بدين طريق اقلّ خلايق . و و اصل را بعد از حصول وصول متخيّل از رجوع به منزل اوّل چاره نيست تا طلب كند حقّى را كه از او مسافرت كرده بود و نشناخته ، از آن كه حق محيط همه است . « من كانَ في هذِه أَعْمى فَهُوَ في الآخِرَةِ أَعْمى [57] » . بعضى اهل معنى درين معنى گفته‌اند ، شعر :
< شعر > ربّ امرئ نحو الحقيقة ناظر برزت له فيرى و يجهل ما يرى ز عين ظهور تو نى از بطون در ادراك تو عاجز اهل قرون ترا ديده وز عجز نشناخته به كوكو طلب كرده چون فاخته < / شعر > اما طريقى ديگر هست كه آن را طريق وجوه خاص گويند ، و اهل تحقيق آن را طريق سرّ خوانند ، و در اين طريق وسائط را اصلا مدخلى نباشد . و اين طريق حاصل است از ارتباط خلايق از روى عين ثابتهء خود به حضرت خالق ، از آن كه حقيقت هر مربوب مرتبط است به حقيقت ربّ خود بىواسطه . و تجليّات الهى و جذبات پادشاهى بنده را ازين روى حاصل شود و سرّ « جذبة من جذبات الرحمن توازى عمل الثّقلين » مكشوف گردد ، و وجه « كنت له سمعا و بصرا و يدا » الى آخر الحديث مبيّن شود .
و همين طريق است كه شيخ قدّس الله سرّه العزيز در « اصول عشره » آن را طريق شطَّار نام نهاده است و گفته : « و هو طريق الشّطار من اهل المحبّة السّالكين بالجذبة فالواصلون منهم من البدايات اكثر من غيرهم في النهايات » . و مولانا قدّس سرّه بدين معنى اشاره كرده آن جا كه فرموده :
< شعر > اگر كسيت بگويد كه خواست فايده نيست بگو كه خواست از او خاست جون بود بىكار اگر نخواست مرا پس چرام خواهان كرد كه زرد كرد رخم را فراق آن رخسار < / شعر > آرى « وَما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ يَشاءَ الله [58] » مقرّر اين معنى ، و « يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَه » [59] مثبت

[56] س 85 ى 20 .
[57] س 17 ى 72 .
[58] س 76 ى 30 .
[59] س 5 ى 57 .

30