جبرئيل است كه به سوى شما آمده است تا تعليم امر دين بتقديم رساند » . و با اصحاب گفت كه : « آن مرد را به سوى من بازگردانيد » .
و جبرئيل را به اعتبار صورتى كه در آن صورت ظاهر شده بود ، رجل نام نهاد . و بعد از آن فرمود : « اين جبرئيل است » .
پس اعتبار كرد مآل آن رجل متخيّل را به صورت ملكيّه ، لا جرم او صادق است در هر دو مقالت بحسب اعتبارين . و راست گفته است و بر خلاف واقع تعبير نكرده است مر ذات جبرئيليه را كه در عين حسيّه - أعنى در بصر - ظاهر شده است .
و صدق في أن هذا جبريل ، [ فإنه جبريل ] بلا شك .
و بى هيچ شبهه صادق است در اين مقال كه او جبرئيل است .
و قال يوسف عليه السّلام : « إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَباً وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي ساجِدِينَ » : فرأى إخوته في صورة الكواكب و رأى أباه و خالته في صورة الشمس و القمر . هذا من جهة يوسف ، و لو كان من جهة المرئي لكان ظهور إخوته في صورة الكواكب و ظهور أبيه و خالته في صورة الشمس و القمر مرادا لهم . فلما لم يكن لهم علم بما رآه يوسف كان الإدراك من يوسف في خزانة خياله ، و علم ذلك يعقوب حين قصها عليه فقال : « يا بُنَيَّ لا تَقْصُصْ رُؤْياكَ عَلى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُوا لَكَ كَيْداً » .
بدان كه هر چه در صورتى غير صورت اصليهء خويش بنمايد نمودن در آن صورت گاهى به ارادت مرئى مىباشد و گاهى به ارادت رائى ، و گاه به ارادت هر دو ، و گاه بى ارادت هر دو . امّا اوّل چون ظهور ملك بر پيغمبرى از انبياء در صورتى از صور ، و چون ظهور كاملان اناسى بر بعضى صالحان در صورى كه غير صور اصليه ايشان است و امّا ثانى چون ظهور روحى از أرواح ملكيه و انسانيه به استنزال كاملى متصرف در آن روح به سوى عالم خويش تا كشف كند معنى را كه مختص باشد به دو .
و امّا ثالث چون ظهور جبرئيل مر نبى را - عليهما السّلام - به استنزال نبى او را ، و فرستادن حق به سوى نبى - عليه السّلام - .
و امّا رابع چون ديدن زيد صورت عمرو را در خواب بىقصد زيد .
بعد از تمهيد مقدّمه ببايد دانست كه چون ظهور برادران يوسف - عليه السّلام - به صورت كواكب و ظهور پدر و خاله اش به صورت آفتاب و ماه بى علم و ارادت ايشان بود ، شيخ - قدّس الله سرّه - فرمود كه اگر اين ظهور از جهت مرئى بودى ، هر آينه

337