و نقل مىكند صاحب معتمد - رحمه الله - از ترمذى ، و او از ابو سعيد - قدّس الله سرّه - كه رسول - صلَّى الله عليه و سلَّم - [ چون ] آيت « ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ » را بخواند ، گفت : « كلَّهم بمنزلة واحدة و كلهم في الجنّة » . زيرا كه ظلم بر نفس خويش به اهلاكش روا داشتند و همت بر منع او از متابعت هوى گماشتند [ 69 - ر ] هم از براى منفعت نفس خويش ، تا متحقّق شود به انوار و معارف الهيه و مكاشفات روحيه . قال - عليه السّلام - : « أتعبوا أبدانكم لراحة أنفسكم » . آرى ، < شعر > اين رياضتهاى درويشان چراست كان بلا بر تن بقاى جانهاست مردن تن در رياضت زندگى است رنج اين تن روح را پايندگى است < / شعر > و لهذا حضرت « الَّذِينَ اصْطَفَيْنا من عِبادِنا » گفت . و تفخيمى كه در « اصطفينا » است و تشريف و تعظيم كه در اضافت عباد است به حق ، به صورت صيغهء متكلَّم بر ارباب ذوق سليم پوشيده نيست . پير هرات مىگويد : « الهى ! اگر يك بار مىگويى : بندهء من . از عرش بگذرد خندهء من » . بيت :
< شعر > شاهان جهان بندهء فرمان حسيناند تا گفته اى دوست كه : تو بنده مايى < / شعر > فهم أوّل الثلاثة . فقدمه على المقتصد و السابق .
يعنى ظالمين لأنفسهم اوّل طوايف ثلاثاند كه در آيت مذكورند . پس حق ظالم لنفسه را بر مقتصد و سابق بالخيرات تقديم كرد ، از آن كه ظلم بر نفس خويش روا داشت از براى تكميل نفس خود ، تا به عدم اعطاى حقوق و حظوظش ايصال كرد به مقام فنا در ذات ، و متحلَّى ساخت به حليه همهء كمالات بخلاف مقتصد ، كه او متوسط است در سلوك و مجاهدات ، و و اصل نيست به مقام فناى در ذات ، بلكه واقف در فناء في الصفات ، و بخلاف سابق بالخيرات ، كه او را در مقام افعال خيريه و تجليه به اعمال زكيه ، چون عباد و زهاد است و چون متقيان از اعمال موجبة للطرد و البعد .
و شك نيست كه اين طوايف همه از اهل دار القراراند ، و همه برگزيده و اخياراند . و ذكر ظلم اثبات عظم مرتبت است نه تحقير و مذمّت .
« إِلَّا ضَلالًا » إلا حيرة .
تتمهء « وَلا تَزِدِ الظَّالِمِينَ » است ، و تفسير ضلال به حيرت كرد . و مراد حيرتى است حاصله از علم نه از جهل .
المحمدي ، « زدني فيك تحيرا » .
يعنى : چنان كه گفت ناطق محمدى : « ربّ زدني فيك تحيّرا » پروردگارا

192