1 - الامام علي « ع » - من العهد الاشتري : ثمّ اختر للحكم بين الناس أفضل رعيتك في نفسك ! ممّن لا تضيق به الأمور ، و لا تمحكه الخصوم ، و لا يتمادى في الزّلَّة ، و لا يحصر من الفيء الى الحقّ إذا عرفه ، و لا تشرف نفسه على طمع ، و لا يكتفي بأدنى فهم دون أقصاه ، و أوقفهم في الشبهات ، و آخذهم بالحجج ، و أقلَّهم تبرّما بمراجعة الخصم ، و أصبرهم على تكشّف الأمور ، و أصرمهم عند اتّضاح الحكم ؛ ممّن لا يزدهيه اطراء ، و لا يستميله اغراء ، و أولئك قليل . ثم أكثر تعاهد قضائه ، و افسح له في البذل ما يزيل علَّته ، و تقلّ معه حاجته الى الناس ، و أعطه من المنزلة لديك ما لا يطمع فيه غيره من خاصّتك ، ليأمن بذلك اغتيال الرجال له عندك ؛ فانظر في ذلك نظرا بليغا ، فإنّ هذا الدين قد كان أسيرا في أيدي الاشرار ، يعمل فيه بالهوى ، و تطلب به الدّنيا [1] .
( 1 ) امام على « ع » - از عهدنامهء اشترى : . . براى قضاوت و داورى ميان مردم نيكوترين رعيت را در نظر خود برگزين : كسى كه كارها او را در تنگنا قرار نمىدهد ، و مخاصمهء طرفين دعوا او را به خشم و لجاج برنمىانگيزد ، و بر خطا اصرار نمىورزد ، و از قبول حق پس از دانستن آن ناراحت نمىشود ، و نفس او به طمع رو نمىكند ، و از تحقيق بسيار براى فهم موضوع خوددارى نمىورزد ؛ كسى كه در شبهه ها بيشتر توقف كند ، و بيشتر در پى به دست آوردن برهان و حجت باشد ، و از مراجعهء خصم خسته نشود ، و براى دريافت حقيقت امور بسيار بردبار باشد ، و چون حكم روشن شد قاطعانه داورى كند ، و خوشامد گويى و فريبكارى او را از راه به در نبرد ، البته شمارهء اين گونه كسان اندك است . سپس در داوريهاى او نيك نظر كن ، و حقوق او را چنان بده كه نيازش را بر طرف سازد ، و احتياجى به ديگران نداشته باشد . و براى او نزد خود منزلتى قرار ده كه از منزلت ديگران برتر باشد ، تا بداند كه ديگران نمىتوانند او را نزد تو خرد كنند ( و با خاطرى آسوده حكمى را كه سزاوار

[1] « نهج البلاغه » / 1010 - 1009 ؛ عبده 3 / 105 - 104 .

704