گشت ، و گاه خلوت گزيد و در كار آن انديشيد ، و به حرمان و هجران خويش پىبرد ، و حركتى كرد ، و در راه طلب گام هشت ، و به وصال رسيد ، به شادمانى جاودان و آرامش بىزوال و « حضور وجودى خالص » دست خواهد يافت ، آنجا كه نشانه اى از اندوه و بيم و اضطراب و بعد نيست چنان كه قرآن كريم مىگويد : * ( أَلا إِنَّ أَوْلِياءَ الله لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ ) * [1] بايد بدانيد كه دوستان و دوستداران خدا نه هيچ ترسى دارند و نه ديگر گرفتار اندوهى خواهند گشت » .
آيات قرآنى - بويژه برخى كه از نظر معنى و مضمون و خطاب تناسب بيشترى دارد - اگر با تأمل و تكرار و عرضهء بر قلب خوانده شود ، براى ايجاد اين شور و شوق و طلب و شعله ور ساختن آتش اين دورى حزن آور سازنده ، آثارى شگرف دارد ، اين است كه معلَّم بزرگ قرآن ، امام جعفر صادق « ع » مىگويد : « قرآن را از سر اندوه و دردمندى بخوانيد » ، ( نه از سر غفلت و بيخبرى و بيدردى ) .
امام صادق « ع » ، در حديث ديگرى اشاره كرده است كه مناسب با قرائت قرآن آن است كه « همراه دلنرمى و رقّت قلب و اشك و سوزى از ترس خدا باشد » . [2] در وصيّتهاى پيامبر اكرم « ص » به ابو ذر غفارى نيز آمده است :
« يا أبا ذرّ ! من استطاع أن يبكي فليبك و من لم يستطع فليشعر قلبه الحزن و ليتباك ، إنّ القلب القاسي بعيد عن الله تعالى ، و لكن لا يشعرون [3] اى ابو ذر ! هر كس مىتواند گريه كند پس بگريد ، و هر كس نمىتواند بگريد دل خويش را محزون بدارد و حالت گريه به خود بگيرد ، زيرا دلى كه سنگ است ( و سوزى و اشكى ندارد ) ، از خداى متعال ( و رحمت او ) دور است ، ليكن مردم نمىدانند » .
اين تعليم نبوى ما را با حكمت اين حزن قلبى و سوز درونى آشنا مىسازد و مىفهماند كه اين چگونگى ( صفاى باطن و رقّت دل ) ، خود موجب قرب به خداست ، چنان كه سنگدلى و

[1] سورهء يونس ( 10 ) : 62 .
[2] « وسائل » 4 / 860 ؛ نيز حديث امام باقر « ع » در اين باره : « سفينة البحار » 2 / 422 .
[3] « مكارم الاخلاق » / 542 .

247