مىآيد ، و در اسارت پريشانخاطرى و پريشانى ضمير قرار مىگيرد ، و در نتيجه نوميد مىشود و شخصيت انسانى او سقوط مىكند ، يا در معرض سقوط و متلاشى شدن واقع مىشود . آيا براى چنين انسان اسرافكار در بارهء نفس خود كه پشيمان و سرگردان است - يا دوستار پشيمانى است - چيزى وجود دارد كه سبب رهايى و زنده شدن او شود ؟
آرى ، چنين چيزى در جهانبينى الهى وجود دارد ، كه همان توبه و بازگشت است . توبه راهى است كه از آن راه آدمى گذشته را جبران مىكند ، و به وسيلهء آن مىتواند از راه گمراهى و نافرمانى به راه هدايت و اطاعت از خداى بزرگ درآيد ، و از دورى خدا به نزديكى به خدا برسد . و بدين وسيله سعادتمند شود ، و در زمرهء كسانى درآيد كه كارهاى نيك و شايسته مىكنند ، و به صالحان ملحق مىشوند .
همچنين انسان تائب ، از راه توبه و بازگشت ، از عضوى زبانرسان به خود و جامعه به عضوى سودمند و سودرسان بدل مىگردد .
15 - اعتقاد به جهان ديگر و نقش آن در تعالى آدمى : انسان الهى معتقد به تركيبى بودن آدمى از لحاظ تن و روان ، مىداند كه پس از مرگ طبيعى و جسدى ، « خويشتن » او نابود نمىشود ، بلكه باقى مانده به صورتى ديگر به زندگى خود ادامه مىدهد . مرگ پايان كار نيست ، بلكه آغاز زندگى ديگرى است كه برتر و كاملتر و لطيفتر است . و اين دنياى فانى - كه زندگى آدمى در آن با زاده شدن آغاز مىشود و با مردن پايان مىپذيرد - جز تجارتخانه اى نيست كه بر آدمى واجب است كه در بازرگانى خود در آن سود برد ، و براى راه سختى كه پس از مرگ در پيش دارد توشه اى فراهم آورد . انسان در زندگى ديگر خود محشور با اعمالى است كه در اين زندگى كرده است و پاداش آنها را دريافت خواهد كرد : اگر خوب بوده است خوب ، و اگر بد بوده است بد . پس آنچه در حيات ديگر قرين و مصاحب آدمى خواهد بود ، چيزى جز آن نيست كه در زندگى اين دنيا كسب كرده است . اگر صالح و پرهيزگار بوده ، و به كسب فضايل پرداخته و كارهاى نيكو كرده است قرين آنها مىشود و با آنها زندگى مىكند ، و هر وقت به كارهاى نيك خود مىنگرد و مىبيند كه آنچه را بر او واجب بوده به انجام رسانيده است ، آرامش

772