نه ! كار بزرگ جهان به اين سادگى نيست ، كه براى حل آن ، طرح پرسشى شاعرانه ، و سپس خود را در برابر آن به نادانى زدن كفايت كند .
انسان خردمند قطرهء آبى در نهرى خرد ، يا ذره‌اى در هوا ، نمىبيند مگر اينكه همراه با آن حكمت و تدبير و راه و مقصدى را مشاهده مىكند ، < شعر > قطره اى كز جويبارى مىرود از پى انجام كارى مىرود < / شعر > و هر اندازه چيزى بزرگتر باشد ، هدفهاى هستى او بزرگتر خواهد بود . پس براى هستى آدمى و براى اجزاى وجود او ، هدفهايى حكيمانه است ، كه به قدرت كاملهء خدا آفريده شده است . و بر انسان واجب است كه با ساير اجزاى هدفدار جهان به سوى مقصد عالى آفرينش ، كه خود او و جهان بزرگ براى آن آفريده شده است ، به پيش رود .
4 - نگرش مثبت نه منفى : با نظر به آنچه تاكنون در بارهء ويژگيهاى اعتقاد دينى و جهانشناسى الهى گفتيم ، متوجه مىشويم كه انسان يكتاپرست نظرى ايجابى و مثبت به خود و جهان دارد ، و با چنين نظرى هدفهاى حركت و زندگى را مىيابد و به سوى آنها رو مىكند ، بىآنكه سرگردان بماند يا دچار شكست و يا گرفتار ترديد شود . چنين انسانى مقصد را مىشناسد و راه را نيز . اين است كه پا به راه مىنهد ، بىسستى و ترديد ، و بىآنكه پيش رفتن به سوى هدف و عمل را لغو و بيهوده بداند . چون انسان به جهان با نگرش مثبت بنگرد ، زندگى را پوك و تهى يا چيستانى ناگشودنى نمىشمرد ، بلكه جهان و اجزاى آن را حقايقى هدفدار مىبيند ، و مىنگرد كه هدفهاى حكيمانه اى بر جهان هستى حكمفرما است . و آشكار است كه چنين نگرشى چه آثارى مثبت با خود دارد ، آثارى كه همهء جوانب زندگى آدمى و حركتهاى فردى و اجتماعى را فرا مىگيرد .
البته از چنين شناخت اعتقاديى سازنده و تكاملى ، كسى كه اعتقاد ايمانى و باور الهى نداشته باشد بهره مند نمىشود . زيرا كسانى كه به خدا و به روز ديگر باور ندارند ، چنين نگرش ژرف آميختهء به ايمان را نسبت به هستى و هدفهاى آن ندارند ؛ از آن جهت كه

765