2 - همبستگى انسان و جهان : انسان يكتاپرست مىداند كه او و همهء آنچه در اين جهان است ، آفريده هاى خداى متعالند ، و همه در راهى يگانه و به سوى مقصدى يگانه و براى رسيدن به هدفى يگانه پيش مىروند . نيز مىداند كه بعضى از آنچه در جهان است براى بعضى ديگر ، و همهء آنها براى انسان آفريده شده است ، و هر چه در عالم هستى است فرمانبردار خداى متعال است . بدين گونه خود را در پرستشگاهى عظيم احساس مىكند ، كه هر چيز در آن به حالت سجود در برابر خدا قرار گرفته است ، و « هيچ چيز نيست جز آنكه به سپاس خدا تسبيح مىگويد » .
< شعر > هر كس به زبانى صفت حمد تو گويد بلبل به غزلخوانى و قمرى به ترانه < / شعر > و انسان در چنين حالتى ، به انسجام و هماهنگى خود با طبيعت و قرار گرفتن با ديگر كاينات در صف واحد پى مىبرد ، و خويشتن را با همهء هستى همآوا مىكند ، و از آنها بهره مند مىشود . و در خلال اين مجموعه ، به جانب هدفهاى بزرگ زندگى به حركت درمىآيد ، و به طرف قانون بزرگ هستى رهسپار مىگردد .
3 - هدفدارى جهان و انسان : در اين جهان بسيار پهناور ، هيچ چيز نيست مگر آنكه هدفى دارد ، و براى آن آفريده شده ، و به منظور رسيدن به آن هستى پيدا كرده است . و اين هدفدارى در همهء جهات و پاره هاى جهان هستى ، از ذره تا كهكشان ، جريان دارد . همه از قوانينى خاص پيروى مىكنند ، و در چارچوب برنامه اى منظَّم ، براى رسيدن به هدفهاى كمالى معيّن ، به عمل مىپردازند .
و چون همهء عالم ، همچون مجموعه اى يگانه ، منسجم و هماهنگ است ، هدفدارى هر جزء از آن ، مانند هدفدارى جزء ديگر است ، و همه - چيز هدفدار است . و چنان نيست كه شاعر سرگردانى گفته است ، و ترجمهء بيت او چنين است :
آمدم ، نمىدانم از كجا ، ولى آمدم و پيش روى خود راهى ديدم و بر آن به راه افتادم ،

764