است ، و از حج و اجتماع عظيم آن بهره اى كه در اين جهت بايد برده شود برده نمىشود . اين است كه با وجود برگزارى مراسم عبادى حج ، مراسم اجتماعى و سياسى و تشكيلاتى آن مهجور و فرو گذاشته است .
و در اين باره كارى مبتنى بر برنامه ريزى و اصول انجام نمىيابد . و اين تشتّت و پراكندگى و بيخبرى مسلمانان از اوضاع يك ديگر و از كشور و فرهنگ و اقتصاد و مشكلات يك ديگر ، و اين نفوذ ويرانگر استعمار در ميان آنان و حاكمان آنان ، بسيارى ، از همين سكوت در حج است و توجه نكردن به ابعاد سياسى و اجتماعى و بين المللى اين فريضهء الهى - انسانى بزرگ . اين ويرانى و تباهى كه امروز بر كشورهاى اسلامى حاكم است از همين پراكندگيها و بيخبريها و سستيها و غفلتها و تغافلها است ، و از اين مسئوليت ناشناختنها ، و توجه نكردن علماى مسلمين به ابعاد عظيم مقررات اسلامى ، و توجه ندادن مردم به اين ابعاد ، و ذلت و سكوت و سازش ، در برابر حاكمان ناحق مسلمين ، حاكمانى بيشتر دست نشانده و دور از عزت و شرف اسلام و شكوه قرآن و حشمت قبله .
6 الامام الرضا « ع » : إنّما أمروا بالحجّ لعلَّة الوفادة الى الله عزّ و جلّ ، و طلب الزّيادة ، و الخروج من كلّ ما اقترف العبد ، تائبا ممّا مضى ، مستأنفا لما يستقبل ، مع ما فيه من إخراج الأموال ، و تعب الأبدان ، و الإشتغال عن الأهل و الولد ، و حظر النفس عن اللَّذات ، شاخصا في الحرّ و البرد ، ثابتا على ذلك ، دائما مع الخضوع و الاستكانة و التّذلَّل ، مع ما في ذلك لجميع الخلق من المنافع لجميع من في شرق الأرض و غربها ، و من في البرّ و البحر ، ممّن يحجّ و ممّن لم يحجّ ، من بين تاجر و جالب و بائع و مشتري و مكاسب و مسكين و مكار و فقير ، و قضاء حوائج اهل الأطراف في الموضع الممكن لهم الاجتماع فيه ، مع ما فيه من التّفقّه و نقل أخبار الائمّة - عليهم السّلام - الى كلّ صقع و ناحية ، كما قال الله عزّ و جلّ :

444