* ( جَعَلْناه قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ) * » [1] ، و قال : « * ( وَمِنْ آياتِه يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً ، وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ ماءً ، فَيُحْيِي بِه الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها ، إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ) * [2] » . . [3] ( 1 ) امام كاظم « ع » : اى هشام بن حكم ! خداى بزرگ ، حجتهاى خويش را بر مردمان ، از راه عقل كه به آنان داد تمام كرد . و با مردمان ( در كتابهاى آسمانى ) سخن گفت . و به وسيلهء دليلان راه ( پيامبران و اوصياى آنان ) ، مردم را به پروردگارى خويش رهنمون گشت ، و خود گفت : * ( وَإِلهُكُمْ إِله واحِدٌ ، لا إِله إِلَّا هُوَ ، الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ ، إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَالأَرْضِ ، وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهارِ ) * * ( . . . لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ) * ، معبود شما معبودى يگانه است ؛ جز او معبودى نيست ؛ و او رحمان و رحيم است ، همانا در آفرينش آسمانها و زمين ، و در پياپى آمدن شب و روز . . . نشانه ها و آياتى است براى مردمى كه خرد خويش را به كار اندازند » . اى هشام ! خداى بزرگ ، اين را كه جهان با تدبير اداره مىشود دليل بر شناخت خود قرار داد ، تا خلايق بدانند كه آنان نيز مدبّرى دارند ، از اين رو گفت : « * ( وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهارَ ، وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ، وَالنُّجُومُ مُسَخَّراتٌ بِأَمْرِه ، إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ) * شب و روز را ، خورشيد و ماه را ، براى زندگى شما مسخّر قرار داد ، ستارگان نيز همه مسخّر فرمان اويند ؛ در اينها همه نشانه هايى ( از دانايى و توانايى خدا ) است براى مردمى كه خرد خويش به كار اندازند و كار جهان را با عقل دريابند » . و باز گفت : « * ( حم ، وَالْكِتابِ الْمُبِينِ ، إِنَّا جَعَلْناه قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ) * ، حاء ، ميم ، سوگند به كتاب روشن روشنگر ، ما آن را كتابى خواندنى و روشن قرار داديم ، تا مگر شما با عقل خويش درك كنيد ! » . و ديگر بار گفت : « * ( وَمِنْ آياتِه يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَطَمَعاً ، وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ ماءً ، فَيُحْيِي بِه الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها ، إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ

[1] سورهء زخرف ( 43 ) : 3 - 1 .
[2] سورهء روم ( 30 ) : 24 .
[3] « تحف العقول » / 283 .

367