نقصهاى ايشان را نيز خواهد شناخت . و چنين شناختى و معرفتى موجب آن مىشود كه شخص به انسان و ارزشهاى انسانى احترام گزارد ، و در راه همنوعان خود بكوشد ، و از كمال افراد كامل بهره گيرد ، و در زدودن نقص كسانى كه ناقصند تلاش كند ، و نسبت به ديگران ايثار و از خود گذشتگى داشته باشد . و بر عكس ، در صورتى كه شخص ارزش نفس خود را - از آن جهت كه انسان است نداند - ارزش ديگران و بنا بر آن ارزش انسان و انسانيت را نخواهد دانست . هر چيز در چشم او بىارزش و بىاهميت جلوه گر مىشود ، و زندگى را بدون هدف تصور مىكند ، و ارزش هستى و موهبتهاى هستى در نظر او ناچيز مىنمايد . و چنان خواهد بود كه امام على « ع » گفته است :
« من جهل قدره ، جهل كلّ قدر [1] ( 1 ) هر كه قدر خود نداند ، هيچ قدرى را نخواهد دانست » .
و همچنين جاهل بودن نسبت به قدرها و ارزشها مبدأ پيدايش فلسفه هاى ملحدانه و بدبينانه است . بنا بر اين ، شناخت نفس انسانى با مواهب آن و شئونى كه وابستهء به آن است ، وسيله اى است براى بزرگداشت انسان و ارزش نهادن به انسانها و به اجتماعات انسانى ، و توده هاى مردمى ، و موجب نيرومندى است براى نفى بدبينى و پوچگرايى .
5 - شناخت خداى متعال . از بزرگترين و مهمترين سودمنديهاى خودشناسى آن است كه نيكوترين وسيله و كاملترين سبب براى شناخت خداى متعال است . و اين شناخت از دو راه حاصل مىشود :
أ - از آنجا كه نفس پديده اى عينى و كامل است ، آگاهى پيدا - كردن نسبت به آن ، به اين اعتبار كه موجودى دارندهء عجايب و مواهب است ، شناختن آفريننده و به وجود آورندهء اين موجود عجيب و بديع را ايجاب مىكند ، به ويژه اگر اين آگاهى نسبت به بزرگترين صفات و مواهب موجود در نفس انسانى - انسان جانشين خدا در زمين - و آيات و نشانه هاى غريب و بزرگى باشد كه در سرّ باطنى او نهفته است .
ب - چون نفس انسانى ، جوهرى الهى ، و نفحه اى ربّانى است و از عالم امر و ابداع است ، و همچون آينه اى است كه صفات رحمانى

[1] « غرر الحكم » / 290

364