كالاهاى دنيوى و لذتهاى جسمانى و خواسته هاى طبيعى .
و از جملهء اين اسباب است اوضاع و احوال رايج در محيط زندگى ، و سنتهاى نادرست رايج ، و تبليغات گمراه كنندهء ميان تهى ، و فرهنگهاى قلابى ، و مقياسهاى بيمايه ، و نبودن آزادى در انديشه و در پرورش صحيح ، و شيوع فساد و فرومايگى اخلاقى و . . . و اين همه ، مانع آن مىشود كه انسان به معرفت و شناخت صحيح دست يابد و تمام همت خود را مصروف پروردن استعدادهاى خويش سازد ، آرى ، اين امور از پيشروى انسان در خط تكامل جلوگيرى مىكند .
بر اين همه اضافه مىشود اينكه آدمى پيوسته در حال شدن و دگرگونى يافتن است ، پس بر وى واجب است كه مواظبت كند تا اين دگرگونى به طرف حالت بهتر صورتپذير شود ، و اين شدن در جهت فهميدن و دريافتن همهء چيزهايى كه از جهتى با انسان بستگى پيدا مىكند باشد .
بنا بر همهء آنچه بدان اشاره كرديم ، قرآن كريم كمال توجه را به بيدار كردن جانها و واداشتن آنها به تأمل و تدبر مبذول داشته است ، تا چنان شود كه آدمى حق و خير را دوباره به ياد خويش آورد ، و آنها را بازشناسد و به آنها تمايل بهمرساند . آيات فراوانى در قرآن براى آگاهى دادن به آدمى و ايجاد بيدارى در نفس او آمده است ، تا او را از غفلت دور كند و بر آن دارد كه « خود يادآور » گردد و خرد خويش به - كار اندازد ؛ و چنان شود كه روپوش غفلت از آيينهء جان او برداشته گردد و غبار كدورتهاى طبيعى از آن پاك شود ، تا او را دريافت حقيقت واقع و فهم فطرت و حقيقت ميسّر آيد .
6 - ناآگاهى و نادانى : آشكار است كه زيانمندترين چيزى كه آدمى با آن روبرو مىشود نادانى است ؛ انسان جاهل خود و حقوق خود را نمىشناسد ، و از ارزش انسانى خويش بى خبر است ، و به همين جهت فرصت اينكه خود را به درجهء كمال برساند براى او فراهم نمىآيد . نيز ديگر مردمان را - چنان كه بايد - نمىشناسد و از حقوق ايشان ناآگاه است ، و از زندگى و هدفهاى آن خبر ندارد ، و از بهرهء خويش در

348