العمر استحكم عليه اليأس ، و إن كان طويل العمر . . [1] ( 1 ) امام صادق « ع » : اى مفضّل ! به خاطر داشته باش كه دانستن چه چيزهايى بر آدمى روا گشته ، و دانستن چه چيزهايى منع شده است . دانستن آنچه را كه در آن ، صلاح دين و دنياى انسان است به وى ارزانى داشته‌اند . و از جملهء آنچه صلاح دين وى در آن است ، شناختن خداى متعال است با دلايل و شواهدى كه در آفرينش برپا است ، و شناختن وظايف لازم در دادگرى نسبت به همهء مردمان ، و نيكويى كردن در بارهء پدر و مادر ، و گزاردن امانت ، و كمك رسانى به دوستان ، و همانند اينها از چيزهايى كه شناختن و قبول كردن آنها در طبع و فطرت هر امتى ، از موافق و مخالف ، وجود دارد .
و به همين گونه به آدمى دانش هر چه را صلاح دنياى وى در آن است ارزانى داشته‌اند ، همچون كشاورزى و درختكارى ، و بهره بردارى از زمينها ، و دامدارى ، و بيرون آوردن آب از دل زمين ، و شناخت گياههاى دارويى ، و كانهايى كه انواع گوهرها از آنها به دست مىآيد ، و كشتيرانى و دريانوردى ، و غواصى در دريا براى بيرون آوردن گوهر ، و فنون شكار جانوران صحرايى و دريايى و پرندگان ، و صنعت و صنعتگرى ، و بازرگانى و سوداگرى ، و جز اينها ، كه شمارهء آن فراوان است و شرح آن به درازا مىكشد .
و همهء آنها وسيلهء بهتر شدن كار در اين جهان است .
بنا بر اين به آدمى اجازهء تحصيل علومى كه به وسيلهء آنها دين و دنياى خود را اصلاح كند داده‌اند ، و از دانستن آنچه كه نه در شأن او است و نه توانايى دانستن آن را دارد ، او را باز داشته‌اند ، مانند علم غيب و آنچه در آينده خواهد شد ، و بعضى از آنچه پيشتر وقوع يافته است . . .
پس بنگر ، كه چگونه به انسان دانش همهء آنچه براى دين و دنيايش بدان نيازمند است داده شده ، و جز اين بر او پوشيده مانده است ، تا چنان باشد كه اندازه و كمبود خود را بداند . و در اين هر دو امر صلاح او است .
اكنون اى مفضّل ! نيك بينديش ، در حكمت آنچه دانستن آن بر انسان

[1] « بحار » 3 / 84 - 83 .

119