بوده است اين دو نفر كنت گوبينو ادوارد براون از مستشرقين بزرگ بشمار مىروند دانشمند متتبع مرحوم شيخ محمد خان قزوينى كه خود در حدود سى سال در كتابخانه هاى مختلف اروپا مشغول مطالعه بوده است و با بسيارى از خاورشناسان رابطه نزديك و صميمى داشته است در مقاله اى كه در مجله ايرانشهر چاپ برلين بمناسبت فوت ادوارد براون منتشر كرده و جزء بيست مقاله ايشان ضبط شده است در باره ادوارد براون مىگويد ما بين مستشرقين اروپا و امريكا هيچ كس اين همه زحمت در باره ادبيات ايران نكشيده است و مخصوصا بادبيات و ذوقيات و معنويات ايران يعنى به افكار حكما و عرفا و ارباب مذاهب اين مملكت اين اندازه محبت خالص و صميمى از اعماق قلب نداشته است ايضا در همان مقاله راجع بكنت گوبينو مىنويسد وى از نويسندگان بسيار مشهور فرانسه است و صاحب تاليفات در مواضيع فلسفى و اجتماعى و مذهبى و تاريخى و غيره و مؤسس طريقه مخصوصى است از فلسفه تاريخ معروف به گوبينيسم كه مخصوصا در آلمان پيروان زياد دارد وى در سنوات 1271 1274 هجرى قمرى به سمت نيابت اول سفارت فرانسه در طهران و در سنوات 1278 1280 به سمت وزير مختارى همان دولت در همان شهر اقامت داشته است .
چنان كه ملاحظه مىفرمائيد يكى از اين دو مستشرق بزرگ صدر المتالهين را تابع مكتب مشاء معرفى مىكند و ديگرى در مقام رد قول او بمسطورات يكى از كتب تواريخ و تراجم روضات الجنات استناد مىكند يكى مىگويد اسفار سفرنامه است ديگرى مىگويد اسفار جمع سفر به معناى كتاب است و اگر اين دو نفر شخصا ورق اول اسفار را مطالعه كرده بودند مىدانستند كه اسفار نه جمع سفر است و نه

9